default_mobilelogo

Męczennik, patron młodzieży, święty obu Kościołów ormiańskich - apostolskiego i katolickiego, oraz Cerkwi prawosławnej. W tym roku [2020] jego wspomnienie przypada 8 lutego (według ormiańskokatolickiego kalendarza liturgicznego)

Ten jeden z najbardziej czczonych świętych w Armenii, a także bohater narodowych podań i tradycji, najprawdopodobniej nie był wcale Ormianinem, lecz Grekiem z Kapadocji. Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu i wczesnych latach życia. Urodzony na przełomie III i IV w., poświęcił się karierze wojskowej. Mianowany dowódcą przez cesarza Konstantyna Wielkiego, działał w regionie Kapadocji, który graniczył z ówczesną Armenią. Tradycja mówi, że jako gorliwy chrześcijanin krzewił wiarę, głosił Ewangelię oraz wznosił kościoły.

W 361 r. cesarzem rzymskim został Julian zwany Apostatą, a to ze względu na odstępstwo od chrześcijaństwa oraz powrót do dawnych kultów pogańskich. W ciągu zaledwie dwudziestu miesięcy swojego panowania Julian walczył z chrześcijaństwem, przywracając rzymskiemu pogaństwu utraconą rangę.

W takich właśnie okolicznościach Sarkis, znany z pobożności i głębokiej wiary, podobnie jak wielu innych chrześcijan popadł w niełaskę. Żarliwie modlił się o zaprzestanie prześladowań. Wtedy Sarkisowi ukazał się Jezus Chrystus, który  wypowiedział te słowa: „Nadszedł czas, abyś opuścił swój kraj i swój ród, tak jak Abraham Patriarcha, i udał się do kraju, który ci wskażę. Tam otrzymasz koronę sprawiedliwości, przygotowaną dla ciebie”. Tym krajem była Armenia. Idąc za głosem Boga, Sarkis wraz ze swoim synem Martyrosem porzucił urząd w Kapadocji i udał się do Armenii pod opiekę króla Tigranesa VII.

Gdy marzący o podboju Persji cesarz Julian wyprawił się na wschód, a jego wojska zbliżały się do Antiochii, król ormiański nakazał Sarkisowi ucieczkę do Persji. Doświadczenie wojskowe Sarkisa postanowił wykorzystać ówczesny król perski. Pochodzący z dynastii Sasanidów Szapur II powierzył mu stanowisko dowódcy w swej armii. Za zwycięstwo nad wojskami Juliana Sarkis dziękował Bogu; po bitwie nawróciło się także czternastu żołnierzy perskich.

Niestety perskiemu władcy doniesiono, że Sarkis zbuntował się przeciwko niemu, głosząc wiarę w Chrystusa. Szapur wezwał więc Sarkisa i jego syna Martyrosa oraz ich towarzyszy do wzięcia udziału w zaratusztriańskiej ceremonii w świątyni ognia. Jednak Sarkis odpowiedział królowi: „Powinniśmy czcić jednego Boga, który stworzył niebo i ziemię. Ogień i bożki nie są bogami, a człowiek może je zniszczyć”. Słowa wprowadził w czyn, niszcząc wyposażenie perskiej świątyni. W odwecie Szapur rozkazał zabić Martyrosa i czternastu nawróconych żołnierzy, sam Sarkis został zaś uwięziony, a następnie ścięty. Przed egzekucją ukazał mu się Anioł, obiecując Królestwo Niebieskie. Po śmierci Sarkisa nad jego ciałem pojawiło się tajemnicze światło, a wielu pogan nawróciło się, przyjmując chrześcijaństwo.

Ciało Sarkisa znalazło się w Asyrii, skąd w V w. św. Mesrop zabrał relikwie męczennika i przeniósł je do Ushi w Armenii. Powstał tam klasztor pod wezwaniem świętego, poważnie zniszczony w XVII i XIX w. podczas trzęsień ziemi. Relikwie św. Sarkisa, odnalezione w 1999 r. w ruinach klasztoru, znajdują się obecnie w muzeum przy katedrze w Eczmiadzynie.

Św. Sarkis jest patronem młodzieży i zakochanych. Jak głosi jedna z legend, jako młody dowódca rzymski Sarkis wraz ze swoim oddziałem świętował zwycięstwo nad perską armią. Po wielkiej uczcie udali się na spoczynek, a kiedy zasnęli, cesarz wyznaczył czterdzieści dziewcząt, którym nakazał wszystkich zabić. Jedna z młodych kobiet nie posłuchała rozkazu i, oczarowana Sarkisem, obdarzyła go pocałunkiem. Święty obudził się i razem z dziewczyną opuścił pałac, unosząc ją ze sobą na białym koniu, a na miasto zsyłając burzę śnieżną.

W Armenii w wigilię św. Sarkisa młodzi ludzie pieką i jedzą przed snem bardzo słone ciasteczka zwane Aghablit. Ktokolwiek pojawi się w snach, oferując wodę, uznawany jest za przyszłego małżonka. Jest też inny zwyczaj: tacę z parzoną mąką, czyli pochind, należy umieścić na dachu lub balkonie, tak aby koń św. Sarkisa zostawił na niej odcisk kopyta. Jeśli tak się stanie, właściciel tacy na pewno spotka w tym roku wymarzoną drugą połówkę.

Święto św. Sarkisa (Surp Sarkis) wypada zawsze 63 dni przed Wielkanocą, w sobotę między 18 stycznia a 23 lutego. W Armenii w kościołach nazwanych jego imieniem odbywa się specjalna liturgia połączona z błogosławieństwem młodzieży.

W ikonografii św. Sarkis oraz jego syn św. Martyros przedstawiani są na białym koniu, okryci czerwonym płaszczem symbolizującym męczeństwo, niekiedy z krzyżem, mieczem lub dzidą w ręku. Wśród Ormian polskich imię Sarkis tłumaczone było na Sergiusz, dało też początek nazwisku Sarkisiewicz (Siarkisiewicz, Siarkiewicz). Od Martyrosa pochodzi nazwisko Mardyrosiewicz.

 *

Սբ. Սարգիս Զորավար (մհցծ. 362/363) – նահատակ, երիտասարդների և սիրո բարեխոս, Հայ Առաքելական, Կաթոլիկ և Ուղղափառ եկեղեցիների Սուրբ

Սուրբ Սարգիս զորավարը հայոց ամենասիրված սրբերից է։ Հավանաբար ազգությամբ հայ չի եղել, այլ հույն՝ Կապադովկիայից, սակայն քրիստոնեական հավատքի համար այն նահատակներից է, որի անունը կապվում է Հայոց աշխարհի հետ։ Նրա ծագման և վաղ տարիքի ժամանակահատվածի մասին շատ քիչ տեղեկություններ են հայտնի։ Ծնվել է 3-ից 4-րդ դարերի անցման ժամանակամիջոցում, եղել է զինվորական։ Կոնստանտին Մեծ կայսեր կողմից կարգվելով զորավար, ծառայել է Կապադովկիայի շրջանում, որն այն ժամանակ սահմանակցում էր Հայաստանի հետ։ Ավանդապատումն ասում է, որ եղել է քիրստոնեության ջատագով, հիմնել է եկեղեցիներ, քարոզել է Ավետարանը։

361 թ. հռոմի կայսր դարձավ Հուլիոսը, որին ուխտադրուժ են կոչում, քանի որ մերժել է քրիստոնեությունը և վերադարձել է հին հեթանոսական աստվածներին։ Իր քսանամսյա կառավարման ընթացքում Հուլիոսը պայքարել է քրիստոնեության դեմ, հռոմեացիների մոտ վերականգնելով հին հեթանոսության վարկը։

Հենց այս իրադրությունում է Սարգիսը, որը հայտնի էր իր աստվածավախությամբ, շատ այլ քրիստոնյաների հետ հայտնվեց հակառակ ճամբարում։ Նա ջերմեռանդորեն աղոթում էր, որպեսզի հալածանքները դադարեն։ Այդ ժամանակ Սարգսին հայտնվում է Հիսուս Քրիստոսի տեսիլքը և հայտնում. «Եկել է այն ժամանակը, որ թողնես քո երկիրն ու քո տոհմը, ինչպես Աբրահամը, և գնաս այն երկիրը, որը քեզ կասեմ։ Այնտեղ կգտնես քեզ համար պատրաստված արդարության թագը»։ Այդ երկիրը Հայաստանն էր։ Գնալով Աստծո ձայնի հետևից, Սարգիսը իր որդի Մարտիրոսի հետ թողնում է Կապադովկիայում իր գործը և գնում է Հայաստան՝ ապաստանելով Տիգրան 7-րդ թագավորի մոտ։

Երբ Հուլիոս կեսարը, երազելով գրավել Պարսկաստանը, շարժվեց դեպի Արևելք, իսկ նրա զորքը մոտեցավ Անտիոքին, հայոց արքան Սարգսին պատվիրեց անցնել Պարսկաստան։ Սարգիս զորավարի զինվորական հմտությունները որոշեց օգտագործել Պարսից թագավորը։ Սասանյանների արքայատոհմից սերող Շապուհ 2-րդը նրան վստահեց իր բանակի հրամանատարությունը։ Հուլիոսին պարտության ենթարկելու համար Սարգիսը շնորհակալություն հայտնեց Աստծուն, իսկ ճակատամարտից հետո 14 պարսիկ զինվորներ քրիստոնեության դարձան։

Ցավոք, պարսից թագավորին զեկուցեցին, որ Սարգիսը նրա դեմ է դուրս եկել և Քրիստոսի ուսմունքն է քարոզում։ Շապուհը իր մոտ հրավիրեց Սարգսին և նրա որդի Մարտիրոսին նրանց ընկերների հետ միասին, որպեսզի մասնակցեն զրադաշտական արարողությանը։ Սակայն, Սարգիսը թագավորին ի պատասխան հայտնեց. «Մենք բոլորս էլ պետք է մեկ Աստծո պաշտենք, նրան, ով ստեղծել է երկինքն ու երկիրը։ Կրակն ու կուռքերը Աստված չեն կարող լինել, քանզի մարդը կարող է դրանք ոչնչացնել»։ Եվ իր խոսքերը ապացուցելու համար ավերեց պարսկական սրբավայրը։ Դրան ի պատասխան Շապուհը հրամայեց սպանել Մարտիրոսին և քրիստոնեություն ընդունած 14 զինվորներին, իսկ Սարգսին զնդանը գցեցին, որ գլխատեն։ Պատժից առաջ Սարգսին հրեշտակ է հայտնվում և խոստանում, որ արժանանալու է Երկնքի Արքայության։ Սարգսի մահից հետո նրա մարմնի մոտ լույս է հայտնվում և շատ հեթանոսներ դարձի են գալիս՝ ընդունելով քրիստոներություն։

Սբ. Սարգսի դին Ասորեստանում գտնում է Սբ. Մեսրոպը 5-րդ դարում և նրա մասունքները տեղափոխում է Ուշի՝ Հայաստան։ Այնտեղ եկեղեցի է հիմնվում Սբ. Սարգսի անվամբ։  XVII և XIX դարերում տեղի ունեցած ուժեղ երկրաշարժերի հետևանքով այն լրջորեն վնասվում է։ 1999 թ. Սբ. Սարգսի մասունքները գտնվում են եկեղեցու ավերակների մեջ և այժմ գտնվում են Էջմիածնի մայր տաճարում։

Սբ. Սարգիսը հանդիսանում է երիտասարդների և սիրահար զույգերի բարեխոսը։ Ըստ ավանդության երբ երիտասարդ Սարգիսը հռոմեական բանակում ծառայելիս է եղել, մի անգամ պարսից բանակի դեմ հաղթանակը իր զորախմբով նշել են մեծ շուքով, որից հետո քնով են անցել։ Այդ ժամանակ կայսրը քառասուն աղջիկների հրամայում է բոլորին սպանել։ Նրանցից մեկը, հմայվելով Սարգսի տեսքով, չի կատարում հրամանը և համբուրում է նրան։ Սարգիսն արթնանում է, առնում է այդ աղջկան իր սպիտակ ձիու վրա և հեռանում է պալատից՝ քաղաքի վրա ձնաբուք ուղարկելով։    

Հայաստանում Սուրբ Սարգսի տոնին ընդառաջ երիտասարդները աղի բլիթ են պատրաստում և քնից առաջ ուտում են այն։ Եթե երազի մեջ հայտնվում է ինչ-որ մեկը և ջուր է տալիս, ապա համարվում է նա է լինելու ապագա ամուսինը։ Կա նաև մեկ այլ սովորույթ. Բոված ալյուրով՝ փոխինձով սկուտեղը պետք է դնել տանիքին կամ պատշգամբին և թողնել գիշերը մնա բաց երկնքի տակ, եթե առավոտյան հայտնաբերեք Սբ. Սարգսի ձիու նալի հետքը, ապա սկուտեղը դուրսը դնողը այդ տարի կգտնի իր երկրորդ կեսին։

Սուրբ Սարգսի տոնը նշվում է Սուրբ Ծննդյան տոնից 63 օր հետո, շաբաթ օրը՝ հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ն ընկած ժամանակահատվածում։

Սրբապատկերներում Սբ. Սարգիսը և իր որդի Սբ. Մարտիրոսը ներկայացվում են սպիտակ ձի հեծած՝ կարմիր թիկնոցով, որը նահատակության սիմվոլն է, երբեմն նաև խաչով, թրով կամ նիզակով։ Լեհահայերի շրջանում Սարգիս անունը թարգմանվել է որպես Սերգիուշ, գոյություն ունեն նաև այդ անվամբ կազմված ազգանուններ՝ Սարգիսևիչ (Սարկիսևիչ, Սարկևիչ)։ Մարտիրոս անունից առաջացած ազգանուն է Մարդիրոսևիչը (Մարտիրոսևիչ)։