Urodził się 19 kwietnia 1869 r. w Mardin na terenie Imperium Osmańskiego. Wychował się katolickiej rodzinie pochodzenia ormiańskiego. Był czwartym z ośmiorga dzieci. Na chrzcie otrzymał imię Choukrallah. Od najmłodszych lat pragnął zostać kapłanem. Kształcił się w klasztorze Matki Bożej w Bzommar w Libanie. Święcenia kapłańskie w obrządku ormiańskokatolickim przyjął w uroczystość Bożego Ciała w 1896 r. W dniu święceń za szczególnego patrona obrał sobie św. Ignacego z Antiochii. Od tego momentu posługiwał się imieniem świętego patrona. Jako kapłan ormiańskokatolicki pracował duszpastersko najpierw w Bzommarze, następnie w Aleksandrii w Egipcie. We wrześniu 1901 r. został mianowany wikariuszem patriarchy i przeniesiony do Kairu. Następnie przez blisko rok był sekretarzem patriarchy Konstantynopola. Po rezygnacji z urzędu ormiańskokatolickiego arcybiskupa Mardin, został jego następcą. Sakrę biskupią przyjął 22 października 1911 r. w Rzymie, podczas odbywającego się synodu katolickich biskupów ormiańskich. Powrócił do diecezji i z gorliwością pełnił swoją posługę biskupią.
Gdy po wybuchu pierwszej wojny światowej Ormianie sprzeciwili się mobilizacji do służby w wojsku tureckim, spłynęła na nich fala represji. Nie pomogły ani protesty przedstawicieli Kościoła katolickiego, ani zapewnienia o ich lojalności wobec władzy. Z inicjatywy policji i nacjonalistycznego ruchu „Młodzi Turcy” rozpoczęła się eksterminacja Ormian. Szykany dotykały coraz bardziej także arcybiskupa Ignacego Maloyana. Przewidując swoje aresztowanie, polecił, aby po jego zatrzymaniu władzę w diecezji przejął ks. Ohannes Potourian. Pod koniec kwietnia i w maju 1915 r. słynące z okrucieństwa tureckie szwadrony wojskowe rozpoczęły masakrę ludności ormiańskiej. Gdy namawiano arcybiskupa, aby poszukał schronienia w górach, on stwierdził, że pasterz nie może porzucać swoich owiec, aby ratować własne życie.
Do zatrzymania hierarchy potrzebny był pretekst. W tym celu przymuszono młodego katolika pochodzenia ormiańskiego, aby zeznał, że arcybiskup jest zaangażowany w przemyt broni i kontakty z Rosjanami. Na podstawie tych zeznań w czerwcu 1915 r. osadzono abpa Maloyana w więzieniu. Tam poddawano go straszliwym torturom i zmuszano do przejścia na islam. Będąc w więzieniu, zdążył odbyć spowiedź świętą i pożegnać się z matką. W nocy 10 czerwca wraz z grupą innych 417 więźniów został wywieziony do Diarbérkir. Tam mieli pracować przy naprawie dróg. Kiedy dotarli do Ain Omar Agha, wybrano dziesięciu z nich, zapewniając o ich uwolnieniu. arcybiskup zorientował się jednak, że czeka ich pewna śmierć. Osobiście poprosił szefa policji Mamdouha, aby mógł przemówić do swoich wiernych. Odprawił dla nich mszę św., udzielił absolucji generalnej i odpustu zupełnego oraz rozdał komunię świętą. Żołnierze tureccy zamordowali ich wszystkich, zaś szef policji raz jeszcze zaproponował arcybiskupowi, aby przyjął islam. Gdy on odmówił, zastrzelił go ze swojego pistoletu, a w akcie zgonu zapisano, że nastąpił on w wyniku zawału serca. Bł. Ignacy Maloyan zmarł śmiercią męczeńską 11 czerwca 1915 r., w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa. W momencie śmierci zdążył wypowiedzieć słowa: „Boże mój, zmiłuj się nade mną. W Twoje ręce oddaję ducha mego”.
Beatyfikował go 7 października 2001 r. w Rzymie św. Jan Paweł II, który podczas uroczystego nabożeństwa zwrócił się do uczestników: „Niech jego przykład przyświeca dziś wszystkim, którzy chcą być autentycznymi świadkami Ewangelii na chwałę Bożą i zbawienie swoich braci”.
*
Արքեպիսկոպոս Իգնասի Մալոյան (1869–1915)
Ծնվել է Վերին Միջագետքի հին բերդաքաղաք Մարդինում, որն այդ ժամանակ գտնվում էր Օսմանյան կայսրության կազմի մեջ։ Մեծացել է հայկական ծագմամբ կաթոլիկ ընտանիքում։ Ութ երեխաներից չորրորդն էր։ Մկրտության ժամանակ ստացել է Չուքրալլահ անունը։ Փոքր տարիքից երազել է քահանա դառնել։ Ուսանել է Լիբանանի Զմմառի Աստվածամոր վանքում։ Քահանա է ձեռնադրվել 1896 թ. «Բոժե Չիալո» կաթոլիկ եկեղեցական տոնի օրը։ Որպես իր խնամակալ է ընտրել Սբ. Իգնասիին Անտիոքից։ Այդ օրից սկսած օգտագործել է Իգնասի անունը։ Որպես քահանա սկզբում ծառայել է Զմմառում, որից հետո գնացել է Եգիպտոս՝ Ալեքսանդրիա։ 1901 թ. սեպտեմբերին տեղափոխվել է Կահիրե։ Այնուհետև մոտ մեկ տարի եղել է Կոստանդնուպոլիսի պատրիարքարանի քարտուղարը։ Իսկ Մարդինի արքեպիսկոպոսի հրաժարականից հետո զբաղեցրել է նրա տեղը։ Եպիսկոպոս է ձեռնադրվել 1911 թ. հոկտեմբերի 22-ին Հռոմում, հայ եպիսկոպոսների սինոդի ժամանակ։ Վերադառնալով Մարդին լծվել է իր թեմում եպիսկոպոսի ծառայության իրականացմանը։
Երբ առաջին աշխարհամարտի բռնկումից հետո հայերը չցանկացան ծառայել թուրքական բանակում, սկսվեց բռնաճնշումների ալիքը։ Չօգնեցին ո՛չ կաթոլիկ եկեղեցու ներկայացուցիչների բողոքները, ո՛չ էլ լոյալության հավաստիացումները իշխանության ներկայացուցիչներին։ Երիտթուրքերի կառավարության նախաձեռնությամբ սկսվեց հայերի տեղահանությունը։ Կանխատեսելով իր մոտալուտ ձերբակալությունը, Իգնասի Մալոյանը կարգադրում է, որ իրենից հետո թեմի առաջնորդությունը իր ձեռքը վերցնի քահ. Օհաննես Փոթուրյանը։ 1915 թ. ապրիլի վերջին իրենց դաժանությամբ հայտնի թուրքական հատուկ զորաջոկատները սկսեցին հայերի ջարդը։ Երբ արքեպիսկոպոս Մալոյանին հորդորում են, որ պատսպարվի լեռներում, պատասխանում է, որ հովիվն իր հոտը չպետք է լքի, որպեսզի փրկի սեփական կյանքը։
Նրա ձերբակալության համար պատրվակ էր հարկավոր։ Այդ նպատակով հայկական ծագմամբ երիտասարդ մի կաթոլիկի ստիպում են, որ ցուցմունք գրի, իբրև թե արքեպիսկոպոսը մասնակցում է զենքի մաքսանենգությանը և կապեր ունի ռուսների հետ։ 1915 թ. այդ ցուցմունքների հիման վրա նրան ձերբակալում են և բանտ են տանում։ Այնտեղ նրան սարսափելի կերպով խոշտանգում են՝ ստիպելով իսլամ ընդունել։ Բանտում գտնվելու ընթացքում նրան հաջողվել է ընդունել մոր խոստովանությունը և հրաժեշտ տալ նրան։ Հունիսի 10-ի գիշերը նրան 417 այլ բանտարկյալների հետ տեղափոխում են Դիարբեքիր, որտեղ պետք է աշխատեին ճանապարհաշինարարության վրա։ Երբ հասել են Այն Օմար Աղա կոչվող վայրը, նրանց միջից ընտրել են 10 հոգու, որոնց խոստացել են ազատ արձակել։ Սակայն, արքեպիսկոպոսը հասկացել է, որ նրանց մահ է սպառնում և անձամբ խնդրել է ոստիկանության պետ Մահմուդին, որպեսզի վերջինս թույլ տա նրանց համար սուրբ պատարագ անցկացնի և մեղքերին թողություն տա։ Այնուհետև բոլորին սպանում են, իսկ ոստիկանության պետը անձամբ առաջարկում է, որպեսզի արքեպիսկոպոսն իսլամ ընդունի։ Երբ հրաժարվում է, ատրճանակից կրակելով սպանում է նրան, իսկ մահվան վկայականում գրում են, որ մահացել է սրտի կաթվածից։ Արքեպս. Իգնասի Մալոյանը նահատակվել է հունիսի 11-ին՝ Հիսուս Քրիստոսի Սրբագույն սրտի տոնին (թարգմ.՝ կաթոլիկ եկեղեցու տոներից)։ Մահվանից առաջ հասցրել է ասել. «Ողորմած Աստվա՛ծ իմ, Քեզ եմ վստահում իմ հոգին»։
Սրբադասվել է 2001 թ. հոկտեմբերի 7-ին Հռոմում՝ Սբ. Հովհաննես Պողոս Երկրորդի կողմից, որը դիմելով հավաքվածներին ասել է. «Թող այսօր նա օրինակ ծառայի բոլորին, ովքեր ցանկանում են լինել Ավետարանի իրական վկաներ հանուն իրենց եղբայրների թողության»։
Imię Nerses jest pochodzenia perskiego i oznacza „sprawiedliwego mężczyznę”. W przypadku biskupa okazało się ono nad wyraz trafne, zasłynął on bowiem przede wszystkim jako wielki reformator Kościoła, a okres jego rządów otworzył zupełnie nowy rozdział w dziejach Armenii. Kościół ormiański, który do tej pory był Kościołem raczej elitarnym, za jego sprawą zbliżył się do zwykłych ludzi, coraz bardziej zasługując na miano powszechnego.
Wewnętrzne reformy Nersesa odnosiły się do organizacji Kościoła i walki z ciągle istniejącymi zwyczajami pogańskimi. Patriarcha doprowadził do uporządkowania wielu spraw dotyczących m.in. małżeństw i pochówków. Na zwołanym przez niego synodzie w Asztiszacie w 365 r. oficjalnie zakazano praktyk niechrześcijańskich. Nerses, niezwykle zaangażowany w działalność dobroczynną i edukacyjną, przyczynił się do budowy szpitali i przytułków, a także szkół przyklasztornych, dostępnych nie tylko dla duchownych. W szkołach nauczano języka greckiego i syryjskiego (nie istniał wówczas jeszcze alfabet ormiański). Mnisi zostali zobligowani do nauki czytania i pisania.
Jako zwolennik I soboru nicejskiego (325 r.), Nerses popadł w niełaskę cesarza rzymskiego Walensa, wyznawcy arianizmu, który skazał patriarchę na banicję. Gdy w 369 r. powrócił do swojej siedziby, tym razem spotkał się z nieprzychylnością nowego władcy o imieniu Pap, syna króla Arszaka, którego zresztą sam koronował. Pap jawnie sympatyzował z arianizmem i dążył do ograniczenia roli Kościoła w Armenii. Nerses twardo stał na swoim stanowisku i uznał króla za niegodnego wstępu do Kościoła. Konflikt zakończył się śmiercią Nersesa w 373 r., której okoliczności nie są do tej pory wyjaśnione. Według niektórych przekazów, Pap, w ramach pojednania, zaprosił patriarchę na królewską ucztę, gdzie biskup został podstępnie otruty.
Zmarły w aureoli świętości Nerses został pochowany w Til, obok równie wielkiego krewnego – św. Arystagesa. W miejscu tym wzniesiono katedrę, która przetrwała do VII w. Relikwie św. Nersesa w XIII w. trafiły do kościoła w Erzinjan (Erzincan, Turcja) oraz pobliskiego klasztoru pw. św. Nersesa.
Św. Nersesa Wielkiego wspominamy w czwartą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego wraz ze św. Chadem, biskupem i bliskim współpracownikiem patriarchy. W ikonografii św. Nerses przedstawiany jest zazwyczaj jako brodaty mężczyzna w tradycyjnym stroju biskupim.
W literaturze św. Nerses Wielki stał się bohaterem tragedii Nerses Wielki Patron Armenii autorstwa XIX-wiecznego aktora i dramaturga Sarkisa Vanadetsi, znanego również jako Sarkis Mirzayan.
Warto wspomnieć, że w przekazach hagiograficznych występuje aż ośmiu świętych o imieniu Nerses. O czterech z nich nie wiadomo właściwie nic, oprócz tego, że znajdują się w gronie męczenników. Wśród czterech pozostałych, obok Nersesa I Wielkiego, znani są jeszcze: Nerses, biskup, perski męczennik za wiarę z IV w., Nerses IV Sznorhali (czyli Wdzięczny), XII-wieczny katolikos Armenii, pisarz i teolog, zwolennik zjednoczenia kościołów chrześcijańskich, oraz Nerses z Lambronu, także XII-wieczny biskup i doktor Kościoła ormiańskiego, ekumenista, zwany drugim Pawłem z Tarsu.
Wśród Ormian polskich imię Nerses, dosyć popularne jeszcze w XVIII w., dało początek nazwisku Nersesowicz i jego fonetycznym odmianom.
*
Սուրբ Ներսես Ա Մեծ (մհցծ. 373) – Ամենայն հայոց կաթողիկոս 353-373 թթ., Կաթոլիկ եկեղեցու և Հայ Առաքելական Եկեղեցու սուրբ
Ներսեսը, որ հետագայում Մեծ է անվանվել, եղել է Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի (մոտ 257-330) ծոռը, հետևաբար սերում է Պարթև Արշակունիների տոհմից, որի անդամները եղել են Հայաստանի կաթողիկոսներ սկսած 4-րդ դարից մինչև 5-րդ դարի 30-ական թվականները։ Նրա մայրը եղել է Տիգրան 7-րդ արքայի քույրը և Խոսրով 2-րդ թագավորի դուստրը, իսկ հայրը՝ Աթանագենեսը Հուսիկ 1-ինի որդին էր, որը հին Պարթևստանի 4-րդ կաթողիկոսն է եղել։ Մանկությունն ու երիտասարդ տարիները Ներսեսն անցկացրել է Կապադովկիայի Կեսարիա քաղաքում։ Այնտեղ ամուսնացել է Մամիկոնյանների տոհմից իշխանուհի Սանդուխտի հետ, որից ծնվել է նրա որդի Իսահակը, որը հետագայում դարձել է Հայաստանի կաթողիկոս և հայտնի է Սահակ Ա Պարթև անվամբ։ Կնոջ մահից հետո ծառայության է անցել Արշակ Երկրորդի արքունիքում, իսկ 353 թվականին, դառնալով հոգևորական, ընտրվել է որպես Հայաստանի կաթողիկոս։
Ներսես անունը ծագում է պարսկերենից և նշանակում է «արդար տղամարդ»։ Որպես եպիսկոպոսապետ այդ անունը լիովին համապատասխանեց իր գործունեությանը, քանի որ վայելում էր Եկեղեցու բարեփոխիչի համբավ, իսկ նրա կառավարման տարիները Հայաստանի պատմության մեջ նոր բաժին դարձան։ Հայ Եկեղեցին, որը մինչ այդ էլիտար խավի համար էր, սկսեց մերձենալ հասարակ մարդկանց և տարածվելով համընդհանուր դարձավ։
Ներսեսի կատարած ներքին բարեփոխումները ուղղված էին Եկեղեցու կազմակերպմանը և դեռևս լայն տարածում ունեցող հեթանոսական տոների դեմ պայքարին։ Կաթողիկոսը կանոնակարգեց առաջին հերթին ամուսնության և հուղարկավորության ծիսակարգերը։ 365 թ. նրա կողմից հրավիրված Արտիշատի ժողովում պաշտոնապես արգելվեցին ոչ քրիստոնեական ծիսակարգերը։ Ներսեսը, խիստ ներգրավված լինելով բարերարության և կրթական գործունեության մեջ, նպաստեց հիվանդանոցների և ապաստարանների ինչպես նաև եկեղեցական դպրոցների կառուցմանը, որոնք հասանելի էր ոչ միայն հոգևորականներին։ Այդ դպրոցներում ուսուցանվում էր հուներեն, և սիրիական լեզու (այդ ժամանակ դեռևս հայոց այբուբենը չկար)։ Վանականներին պարտադրվեց սովորել կարդալ և գրել։
Ներսեսը, որպես Նիկիայի Ա տիեզերական ժողովի (325 թ.) մասնակից, ձեռք բերեց հռոմեական կայսր արդիականության հետևորդ Վալենսի թշնամությունը, որն էլ հրամայեց վտարել պատրիարքին։ Երբ 369 թ. վերադարձավ, այս անգամ հանդիպեց Արշակ թագավորի սեփական ձեռքերով թագադրած որդու՝ Պապ թագավորի թշնամական տրամադրվածությանը։ Պապ թագավորը բացահայտ կերպով նախընտրում էր արիանությունը և ցանկանում էր սահմանափակել Եկեղեցու դերը Հայաստանում։ Ներսեսը մնալով անսասան որոշեց, որ թագավորը արժանի չէ մուտք գործելու Եկեղեցի։ Վեճն ավարտվեց Ներսեսի մահով՝ 373 թվականին, որի հանգամանքները չեն պարզվել մինչ այսօր։ Որոշ աղբյուրների համաձայն Պապ թագավորը հրավիրել է կաթողիկոսին մասնակցելու արքայական ճաշկերույթի, որի ժամանակ էլ նենգաբար թունավորվել է։
Ներսեսի աճյունը ամփոփվել է Եկեղյաց գավառի Թիլ ավանում՝ իր ազգակից սբ. Արիստակեսի հարևանությամբ։ Այդ վայրում տաճար է կառուցվել, որը կանգուն է մնացել մինչև 7-րդ դար։ 13-րդ դարում Սբ. Ներսեսի մասունքները տեղափոխվել են Էրզրում և պահվել են Սբ. Ներսեսի անվան վանքում։
Սբ. Ներսեսի հիշատակին ամեն տարի Հոգեգալստյան տոնից հետո 4-րդ կիրակի օրը։ Սրբապատկերներում Սբ. Ներսեսը պատկերվում է փարթամ մորուքով ավանդական եպիսկոպոսական հագուստով։
Գրականության մեջ Սբ. Ներսեսը դարձել է «Հայաստանի խնամակալ Ներսես Մեծը» ողբերգության հերոս, որի հեղինակն է Սարգիս Վանադեցին, ով հայտնի է նաև Միրզայան ազգանունով։
Արժե նշել, որ պատմության մեջ հայտնի են թվով ութ սրբեր Ներսես անունով։ Նրանցից չորսի մասին ոչինչ հայտնի չէ, բացի նրանից, որ նահատակներ են հանդիսանում։ Մյուս չորսի թվում Ներսես Ա Մեծից հետո հայտնի են Ներսես եպիսկոպոսը, որը նահատակվել է Պարսկաստանում 4-րդ դարում, Ներսես Շնորհալին՝ գրող, աստվածաբան, 12-րդ դարի Հայաստանի կաթողիկոսը և Ներսես Լամբրոնացին, նույնպես 12-րդ դարի Հայ եկեղեցու եպիսկոպոս, ուսուցիչ, էկումենիստ, որին կոչել են նաև Տարսոնացի Պողոս։
Լեհահայերի շրջանում Ներսես անունը շատ էր գործածվում ընդհուպ մինչև 18-րդ դարը, որից առաջացել է Ներսեսովիչ ազգանունը։
Męczennik, patron młodzieży, święty obu Kościołów ormiańskich - apostolskiego i katolickiego, oraz Cerkwi prawosławnej. W tym roku [2020] jego wspomnienie przypada 8 lutego (według ormiańskokatolickiego kalendarza liturgicznego)
Ten jeden z najbardziej czczonych świętych w Armenii, a także bohater narodowych podań i tradycji, najprawdopodobniej nie był wcale Ormianinem, lecz Grekiem z Kapadocji. Niewiele wiadomo o jego pochodzeniu i wczesnych latach życia. Urodzony na przełomie III i IV w., poświęcił się karierze wojskowej. Mianowany dowódcą przez cesarza Konstantyna Wielkiego, działał w regionie Kapadocji, który graniczył z ówczesną Armenią. Tradycja mówi, że jako gorliwy chrześcijanin krzewił wiarę, głosił Ewangelię oraz wznosił kościoły.
W 361 r. cesarzem rzymskim został Julian zwany Apostatą, a to ze względu na odstępstwo od chrześcijaństwa oraz powrót do dawnych kultów pogańskich. W ciągu zaledwie dwudziestu miesięcy swojego panowania Julian walczył z chrześcijaństwem, przywracając rzymskiemu pogaństwu utraconą rangę.
W takich właśnie okolicznościach Sarkis, znany z pobożności i głębokiej wiary, podobnie jak wielu innych chrześcijan popadł w niełaskę. Żarliwie modlił się o zaprzestanie prześladowań. Wtedy Sarkisowi ukazał się Jezus Chrystus, który wypowiedział te słowa: „Nadszedł czas, abyś opuścił swój kraj i swój ród, tak jak Abraham Patriarcha, i udał się do kraju, który ci wskażę. Tam otrzymasz koronę sprawiedliwości, przygotowaną dla ciebie”. Tym krajem była Armenia. Idąc za głosem Boga, Sarkis wraz ze swoim synem Martyrosem porzucił urząd w Kapadocji i udał się do Armenii pod opiekę króla Tigranesa VII.
Gdy marzący o podboju Persji cesarz Julian wyprawił się na wschód, a jego wojska zbliżały się do Antiochii, król ormiański nakazał Sarkisowi ucieczkę do Persji. Doświadczenie wojskowe Sarkisa postanowił wykorzystać ówczesny król perski. Pochodzący z dynastii Sasanidów Szapur II powierzył mu stanowisko dowódcy w swej armii. Za zwycięstwo nad wojskami Juliana Sarkis dziękował Bogu; po bitwie nawróciło się także czternastu żołnierzy perskich.
Niestety perskiemu władcy doniesiono, że Sarkis zbuntował się przeciwko niemu, głosząc wiarę w Chrystusa. Szapur wezwał więc Sarkisa i jego syna Martyrosa oraz ich towarzyszy do wzięcia udziału w zaratusztriańskiej ceremonii w świątyni ognia. Jednak Sarkis odpowiedział królowi: „Powinniśmy czcić jednego Boga, który stworzył niebo i ziemię. Ogień i bożki nie są bogami, a człowiek może je zniszczyć”. Słowa wprowadził w czyn, niszcząc wyposażenie perskiej świątyni. W odwecie Szapur rozkazał zabić Martyrosa i czternastu nawróconych żołnierzy, sam Sarkis został zaś uwięziony, a następnie ścięty. Przed egzekucją ukazał mu się Anioł, obiecując Królestwo Niebieskie. Po śmierci Sarkisa nad jego ciałem pojawiło się tajemnicze światło, a wielu pogan nawróciło się, przyjmując chrześcijaństwo.
Ciało Sarkisa znalazło się w Asyrii, skąd w V w. św. Mesrop zabrał relikwie męczennika i przeniósł je do Ushi w Armenii. Powstał tam klasztor pod wezwaniem świętego, poważnie zniszczony w XVII i XIX w. podczas trzęsień ziemi. Relikwie św. Sarkisa, odnalezione w 1999 r. w ruinach klasztoru, znajdują się obecnie w muzeum przy katedrze w Eczmiadzynie.
Św. Sarkis jest patronem młodzieży i zakochanych. Jak głosi jedna z legend, jako młody dowódca rzymski Sarkis wraz ze swoim oddziałem świętował zwycięstwo nad perską armią. Po wielkiej uczcie udali się na spoczynek, a kiedy zasnęli, cesarz wyznaczył czterdzieści dziewcząt, którym nakazał wszystkich zabić. Jedna z młodych kobiet nie posłuchała rozkazu i, oczarowana Sarkisem, obdarzyła go pocałunkiem. Święty obudził się i razem z dziewczyną opuścił pałac, unosząc ją ze sobą na białym koniu, a na miasto zsyłając burzę śnieżną.
W Armenii w wigilię św. Sarkisa młodzi ludzie pieką i jedzą przed snem bardzo słone ciasteczka zwane Aghablit. Ktokolwiek pojawi się w snach, oferując wodę, uznawany jest za przyszłego małżonka. Jest też inny zwyczaj: tacę z parzoną mąką, czyli pochind, należy umieścić na dachu lub balkonie, tak aby koń św. Sarkisa zostawił na niej odcisk kopyta. Jeśli tak się stanie, właściciel tacy na pewno spotka w tym roku wymarzoną drugą połówkę.
Święto św. Sarkisa (Surp Sarkis) wypada zawsze 63 dni przed Wielkanocą, w sobotę między 18 stycznia a 23 lutego. W Armenii w kościołach nazwanych jego imieniem odbywa się specjalna liturgia połączona z błogosławieństwem młodzieży.
W ikonografii św. Sarkis oraz jego syn św. Martyros przedstawiani są na białym koniu, okryci czerwonym płaszczem symbolizującym męczeństwo, niekiedy z krzyżem, mieczem lub dzidą w ręku. Wśród Ormian polskich imię Sarkis tłumaczone było na Sergiusz, dało też początek nazwisku Sarkisiewicz (Siarkisiewicz, Siarkiewicz). Od Martyrosa pochodzi nazwisko Mardyrosiewicz.
*
Սբ. Սարգիս Զորավար (մհցծ. 362/363) – նահատակ, երիտասարդների և սիրո բարեխոս, Հայ Առաքելական, Կաթոլիկ և Ուղղափառ եկեղեցիների Սուրբ
Սուրբ Սարգիս զորավարը հայոց ամենասիրված սրբերից է։ Հավանաբար ազգությամբ հայ չի եղել, այլ հույն՝ Կապադովկիայից, սակայն քրիստոնեական հավատքի համար այն նահատակներից է, որի անունը կապվում է Հայոց աշխարհի հետ։ Նրա ծագման և վաղ տարիքի ժամանակահատվածի մասին շատ քիչ տեղեկություններ են հայտնի։ Ծնվել է 3-ից 4-րդ դարերի անցման ժամանակամիջոցում, եղել է զինվորական։ Կոնստանտին Մեծ կայսեր կողմից կարգվելով զորավար, ծառայել է Կապադովկիայի շրջանում, որն այն ժամանակ սահմանակցում էր Հայաստանի հետ։ Ավանդապատումն ասում է, որ եղել է քիրստոնեության ջատագով, հիմնել է եկեղեցիներ, քարոզել է Ավետարանը։
361 թ. հռոմի կայսր դարձավ Հուլիոսը, որին ուխտադրուժ են կոչում, քանի որ մերժել է քրիստոնեությունը և վերադարձել է հին հեթանոսական աստվածներին։ Իր քսանամսյա կառավարման ընթացքում Հուլիոսը պայքարել է քրիստոնեության դեմ, հռոմեացիների մոտ վերականգնելով հին հեթանոսության վարկը։
Հենց այս իրադրությունում է Սարգիսը, որը հայտնի էր իր աստվածավախությամբ, շատ այլ քրիստոնյաների հետ հայտնվեց հակառակ ճամբարում։ Նա ջերմեռանդորեն աղոթում էր, որպեսզի հալածանքները դադարեն։ Այդ ժամանակ Սարգսին հայտնվում է Հիսուս Քրիստոսի տեսիլքը և հայտնում. «Եկել է այն ժամանակը, որ թողնես քո երկիրն ու քո տոհմը, ինչպես Աբրահամը, և գնաս այն երկիրը, որը քեզ կասեմ։ Այնտեղ կգտնես քեզ համար պատրաստված արդարության թագը»։ Այդ երկիրը Հայաստանն էր։ Գնալով Աստծո ձայնի հետևից, Սարգիսը իր որդի Մարտիրոսի հետ թողնում է Կապադովկիայում իր գործը և գնում է Հայաստան՝ ապաստանելով Տիգրան 7-րդ թագավորի մոտ։
Երբ Հուլիոս կեսարը, երազելով գրավել Պարսկաստանը, շարժվեց դեպի Արևելք, իսկ նրա զորքը մոտեցավ Անտիոքին, հայոց արքան Սարգսին պատվիրեց անցնել Պարսկաստան։ Սարգիս զորավարի զինվորական հմտությունները որոշեց օգտագործել Պարսից թագավորը։ Սասանյանների արքայատոհմից սերող Շապուհ 2-րդը նրան վստահեց իր բանակի հրամանատարությունը։ Հուլիոսին պարտության ենթարկելու համար Սարգիսը շնորհակալություն հայտնեց Աստծուն, իսկ ճակատամարտից հետո 14 պարսիկ զինվորներ քրիստոնեության դարձան։
Ցավոք, պարսից թագավորին զեկուցեցին, որ Սարգիսը նրա դեմ է դուրս եկել և Քրիստոսի ուսմունքն է քարոզում։ Շապուհը իր մոտ հրավիրեց Սարգսին և նրա որդի Մարտիրոսին նրանց ընկերների հետ միասին, որպեսզի մասնակցեն զրադաշտական արարողությանը։ Սակայն, Սարգիսը թագավորին ի պատասխան հայտնեց. «Մենք բոլորս էլ պետք է մեկ Աստծո պաշտենք, նրան, ով ստեղծել է երկինքն ու երկիրը։ Կրակն ու կուռքերը Աստված չեն կարող լինել, քանզի մարդը կարող է դրանք ոչնչացնել»։ Եվ իր խոսքերը ապացուցելու համար ավերեց պարսկական սրբավայրը։ Դրան ի պատասխան Շապուհը հրամայեց սպանել Մարտիրոսին և քրիստոնեություն ընդունած 14 զինվորներին, իսկ Սարգսին զնդանը գցեցին, որ գլխատեն։ Պատժից առաջ Սարգսին հրեշտակ է հայտնվում և խոստանում, որ արժանանալու է Երկնքի Արքայության։ Սարգսի մահից հետո նրա մարմնի մոտ լույս է հայտնվում և շատ հեթանոսներ դարձի են գալիս՝ ընդունելով քրիստոներություն։
Սբ. Սարգսի դին Ասորեստանում գտնում է Սբ. Մեսրոպը 5-րդ դարում և նրա մասունքները տեղափոխում է Ուշի՝ Հայաստան։ Այնտեղ եկեղեցի է հիմնվում Սբ. Սարգսի անվամբ։ XVII և XIX դարերում տեղի ունեցած ուժեղ երկրաշարժերի հետևանքով այն լրջորեն վնասվում է։ 1999 թ. Սբ. Սարգսի մասունքները գտնվում են եկեղեցու ավերակների մեջ և այժմ գտնվում են Էջմիածնի մայր տաճարում։
Սբ. Սարգիսը հանդիսանում է երիտասարդների և սիրահար զույգերի բարեխոսը։ Ըստ ավանդության երբ երիտասարդ Սարգիսը հռոմեական բանակում ծառայելիս է եղել, մի անգամ պարսից բանակի դեմ հաղթանակը իր զորախմբով նշել են մեծ շուքով, որից հետո քնով են անցել։ Այդ ժամանակ կայսրը քառասուն աղջիկների հրամայում է բոլորին սպանել։ Նրանցից մեկը, հմայվելով Սարգսի տեսքով, չի կատարում հրամանը և համբուրում է նրան։ Սարգիսն արթնանում է, առնում է այդ աղջկան իր սպիտակ ձիու վրա և հեռանում է պալատից՝ քաղաքի վրա ձնաբուք ուղարկելով։
Հայաստանում Սուրբ Սարգսի տոնին ընդառաջ երիտասարդները աղի բլիթ են պատրաստում և քնից առաջ ուտում են այն։ Եթե երազի մեջ հայտնվում է ինչ-որ մեկը և ջուր է տալիս, ապա համարվում է նա է լինելու ապագա ամուսինը։ Կա նաև մեկ այլ սովորույթ. Բոված ալյուրով՝ փոխինձով սկուտեղը պետք է դնել տանիքին կամ պատշգամբին և թողնել գիշերը մնա բաց երկնքի տակ, եթե առավոտյան հայտնաբերեք Սբ. Սարգսի ձիու նալի հետքը, ապա սկուտեղը դուրսը դնողը այդ տարի կգտնի իր երկրորդ կեսին։
Սուրբ Սարգսի տոնը նշվում է Սուրբ Ծննդյան տոնից 63 օր հետո, շաբաթ օրը՝ հունվարի 18-ից փետրվարի 23-ն ընկած ժամանակահատվածում։
Սրբապատկերներում Սբ. Սարգիսը և իր որդի Սբ. Մարտիրոսը ներկայացվում են սպիտակ ձի հեծած՝ կարմիր թիկնոցով, որը նահատակության սիմվոլն է, երբեմն նաև խաչով, թրով կամ նիզակով։ Լեհահայերի շրջանում Սարգիս անունը թարգմանվել է որպես Սերգիուշ, գոյություն ունեն նաև այդ անվամբ կազմված ազգանուններ՝ Սարգիսևիչ (Սարկիսևիչ, Սարկևիչ)։ Մարտիրոս անունից առաջացած ազգանուն է Մարդիրոսևիչը (Մարտիրոսևիչ)։
| ŚWIĘCI Z KALENDARZA FKiDOP 2020 - STYCZEŃ |
Historycy przyjmują, że był synem księcia Anaka oraz bratankiem Chosroesa – króla Armenii. W wyniku walk bratobójczych o władzę Anak zamordował Chosroesa, oszczędzając jedynie jego dzieci: syna Tiridatesa i córkę Chosrowiducht. W odwecie za zabójstwo króla został zamordowany także Anak i jego rodzina. Przeżyli tylko dwaj synowie księcia: dwuletni Grzegorz oraz jego brat. Tego drugiego wywieziono do Persji, Grzegorz natomiast ocalał dzięki zaradności jego mamki, która zdążyła w porę uciec z nim do Cezarei Kapadockiej. Tam pobożna niewiasta zadbała o to, aby dziecko otrzymało chrzest i zostało wychowane w wierze chrześcijańskiej. Grzegorz, mieszkając w Cezarei, zdobył solidne wykształcenie. Następnie, aby zachować swój ród, został przymuszony do małżeństwa, z którego miał dwóch synów, późniejszych świętych: Aristakesa i Wertanesa. Gdy małżonka poświęciła się całkowicie służbie Bogu, Grzegorz powrócił do Armenii.
W Armenii rozpoczęło się wówczas prześladowanie chrześcijan i również Grzegorz został wtrącony do więzienia. Przez kilkanaście lat był trzymany w lochu (później powstał tam klasztor Chor Wirap) i poddawany torturom. W tym czasie dał się także poznać jako prawdziwy mąż Boży. Dlatego, gdy władca Armenii poważnie zachorował, wezwano na pomoc Grzegorza. On przyczynił się do wyzdrowienia króla. W zamian za to władca nie tylko wypuścił go na wolność, ale zauroczony jego postawą postanowił przyjąć chrzest. Tym samym w Armenii zaczęto oficjalnie wyznawać chrześcijaństwo (tradycyjnie chrzest Armenii datuje się na 301 rok).
Szczególny udział w ewangelizacji kraju, który w większości był jeszcze pogański, miał właśnie Grzegorz. Aby jeszcze skuteczniej przyczynić się do apostołowania wśród Ormian, postanowił przyjąć święcenia kapłańskie. Następnie dzięki wsparciu króla został również wyświęcony na biskupa. W Armenii zorganizował hierarchię kościelną, ustanowił biskupstwa. Miał nawet odwiedzić Konstantynopol i Rzym, gdzie postarał się o stosowne przywileje dla Kościoła w swoim kraju. Pod koniec życia wycofał się z działalności publicznej i prowadził życie pustelnicze. Grzegorzowi przypisuje się wprawdzie autorstwo wielu listów i homilii, jednak nie znajduje to potwierdzenia w badaniach historyków.
Kult św. Grzegorza Oświeciciela do dzisiaj jest bardzo żywy w Armenii. Naród czci go jako swojego ojca. W liturgii ormiańskiej wspomnienie tego świętego obchodzone jest trzy razy w roku. W każdej mszy świętej wspomina się jego imię. A relikwie ramienia tego świętego – ofiarowane Ormianom przez św. Jana Pawła II – są pilnie strzeżone przez Patriarchę Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego.
Św. Grzegorz Oświeciciel – jak podkreślił w homilii wygłoszonej 10 listopada 2000 r. w Rzymie Patriarcha Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego Karekin II – był „pasterzem, który bez reszty poświęcił swoje życie narodowi ormiańskiemu, nie porzucił nigdy swojej owczarni”. Gdy zaś była ona nękana przez wilki drapieżne czy też rozproszona po świecie lub zniewolona przez bezbożnych uzurpatorów – zawsze był i jest z narodem ormiańskim, aby dzielić jego utrapienia.
Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ (մոտ 257-325) – Հայաստանում քրիստոնեության ընդունման առաջամարտիկ, Հայոց եպիսկոպոսապետ
Պատմաբանները գտնում են, որ Հայաստանի թագավոր Խոսրովի եղբորորդին է եղել՝ իշխան Անակի որդին։ Իշխանության համար մղված եղբայրասպան կռվում Անակը սպանել է Խոսրովին, խնայելով միայն նրա երեխաներին՝ Տրդատին և Խոսրովիդուխտին։ Ի պատասխան թագավորի սպանության, Անակն ու իր ընտանիքը նույնպես սպանվում են։ Ողջ են մնում միայն իշխանի երկու որդիները՝ երկու տարեկան Գրիգորը և նրա եղբայրը։ Վերջինիս փախցնում են Պարսկաստան, իսկ Գրիգորը, իր ստնտուի շնորհիվ հայտնվում է Կապադովկիայի Կեսարիա քաղաքում։ Այստեղ, իր հավատացյալ խնամակալը հոգ է տանում, որ նա մկրտվի որպես քրիստոնյա և դաստիարակվի քրիստոնեական ոգով։ Գրիգորն, ապրելով Կեսարիայում, հիմնավոր կրթություն է ստանում։ Այնուհետև, որպեսզի իր տոհմը շարունակվի, անհրաժեշտաբար ամուսնանում է։ Այդ ամուսնությունից ծնվում են նրա երկու որդիները՝ Արիստակեսը և Վրթանեսը, որոնք հետագայում սրբադասվում են։ Երբ Գրիգորի կինը ամբողջությամբ նվիրվում է Աստծուն ծառայելուն, նա վերադառնում է Հայաստան։
Հայաստանում այդ ժամանակ արդեն սկսվել էին քրիստոնյաների հալածանքները և Գրիգորը բանտարկվում է։ Տարիներ շարունակ նրան պահում և տանջանքների էին ենթարկում «Խոր վիրապ» կոչվող բանտում, որը հետագայում դարձավ վանական համալիր՝ նույն անվամբ։ Այդ տարիներին Գրիգորը ապացուցեց, որ նա Աստծո արժանի զավակն է։ Եվ երբ Հայաստանի թագավորը հիվանդանում է, Գրիգորին են կանչում օգնության։ Նա օգնում է թագավորին առողջանալ։ Արդյունքում թագավորը որոշում է ոչ միայն ազատություն շնորհել Գրիգորին, այլև ընդունում է քրիստոնեություն։ Այդպիսով, Հայաստանը պաշտոնապես դառնում է քրիստոնյա երկիր (համարվում է, որ Հայաստանը քրիստոնեություն է ընդունել 301 թվականին)։
Հենց Գրիգորն է դառնում համարյա ամբողջությամբ հեթանոս երկրի քրիստոնեացման առաջամարտիկը։ Եվ որպեսզի ավելի արդյունավետ լինի հայերի քրիստոնեացումը, Գրիգորը ձեռնադրվում է քահանա, և որոշ ժամանակ անց, թագավորի օգնությամբ դառնում է եպիսկոպոս։ Գրիգոր Լուսավորիչը ստեղծում է եկեղեցական հիերարխիկ կազմակերպություն և եպիսկոպոսություն։ Ըստ որոշ աղբյուրների ասվում է, որ նա հատուկ գնացել է Կոստանդնուպոլիս և Հռոմ, որպեսզի Հայաստանյան Եկեղեցու համար համապատասխան արտոնություններ ստանա։ Կյանքի ավարտին թողել է հասարակական գործունեությունը և ճգնավորի կյանք է վարել։ Գրիգորին վերագրվում են շատ կրոնական աշխատություններ, սակայն պատմաբանները փաստեր չեն կարողանում գտնել։
Գրիգոր Լուսավորչի պաշտամունքը Հայաստանում առ այսօր էլ ակտիվ է։ Հայ ժողովուրդը նրան ընդունում է որպես իր հոգևոր հայր։ Հայ Եկեղեցին նրան դասեց ավագ սրբերի կարգը, նրա պատվին սահմանեց հիշատակի երեք օր։ Ամեն պատարագի ընթացքում նրա անունը հիշվում է։ Իսկ Հռոմի Պապ Սբ. Հովհաննես Պողոս Երկրորդի կողմից փոխանցված Գրիգոր Լուսավորչի մասունքները պահվում են Երևանի Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի մայր տաճարի գավթում:
Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչը, ինչպես 2000 թ. նոյեմբերի 10-ին Հռոմում հնչեցրած իր խոսքում նշել է Հայ Առաքելական Եկեղեցու Կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդը, եղել է «հովիվ, որն անմնացորդ նվիրվել է հայ ժողովրդին և երբեք չի թողել իր հոտը»։ Իսկ երբ այն հոշոտվել է գիշատիչ գայլերի կողմից, բանտարկվել է անաստված ուզուրպատորների կողմից, կամ թե սփռվել է ամբողջ աշխարհում, մշտապես եղել է հայ ժողովրդի հետ, որպեսզի թեթևացնի նրա ցավերը։
(za kalendarzem FKiDOP 2020)
| ŚWIĘCI Z KALENDARZA FKiDOP 2020 - OKŁADKA |
Krikor Narekatsi był synem duchownego Kościoła Ormiańskiego Chosroesa, który po śmierci swojej żony został wybrany biskupem Anczewacziku w Armenii.Ojciec Grzegorza pochodził z książęcego rodu. Miał trzech synów: Sahaka, Grzegorza i Jana. Sahak został jego sekretarzem, natomiast Grzegorza i Jana oddał na wychowanie do swojego krewnego – opata klasztoru w Nareku (dziś na terenach Turcji). Chosroes – wykształcony w poszanowaniu zarówno dla kultury greckiej, jak i ormiańskiej – był protagonistą zbliżenia się Kościoła ormiańskiego do katolicyzmu.
Grzegorz, pobierając od najmłodszych lat nauki w klasztorze nareckim, otrzymał solidną formację i gruntowne wykształcenie. Poznał bardzo dobrze język grecki, co pozwoliło mu w oryginale czytać pisma Ojców Kościoła, oraz pogłębił swoją wiedzę w zakresie matematyki, medycyny i architektury. Dlatego też po przyjęciu święceń kapłańskich został profesorem i wychowawcą mnichów. Ogromna wiedza, którą posiadał, oraz pobożność, jaką się odznaczał, sprawiły, że był uznawany w swoim środowisku za mistrza życia kontemplacyjnego i porównywano go do takich wielkich postaci Kościoła, jak św. Bernard z Clairvaux, Mistrz Eckhart, czy bł. Henryk Suzo.
Św. Grzegorz z Nareku był również uznanym mistykiem i poetą. Jest uważany za istotną postać w historii Armenii, ponieważ wypracował ormiańską myśl chrześcijańską. Z tego powodu niektórzy określają go mianem Dantego Wschodu. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką. Do najbardziej uznanych dzieł należą: Komentarz do Pieśni nad pieśniami, Historia krzyża z Aparank, Trzy mowy w formie litanii, Panegiryk apostołów i 72 uczniów, Panegiryk Jakuba z Nisibis. Jego twórczością jest przesiąknięta również liturgia ormiańska. Modlitwy jego autorstwa, utrzymane w formie rozmowy duszy z Bogiem, zebrano w Księdze śpiewów żałobliwych.
W 2015 r. św. Grzegorza z Nareku ogłoszono Doktorem Kościoła. W 2018 r. w Ogrodach Watykańskich, a także w ogrodzie przy siedzibie katolikosa w Eczmiadzynie w Armenii stanęły dwa jednakowe monumentalne pomniki tego świętego, zaprojektowane przez światowej sławy ormiańskiego rzeźbiarza Davida Erevantsi. Mają one być wyrazem zbliżenia pomiędzy Kościołem katolickim a Apostolskim Kościołem Ormiańskim, jakie szczególnie dokonało się w 2016 r. po papieskiej wizycie w Armenii. Przedstawiony na nich św. Grzegorz – mnich pozbawiony wyniosłości i zatopiony w modlitwie – jest według papieża Franciszka wyrazem bogatej tradycji chrześcijańskiej, którą nie tylko należy łączyć z wielkimi i znanymi krajami Europy. Tradycję tę można również odkrywać dzięki choć mało znanemu, to jednak bogatemu duchowo i głęboko zakorzenionemu w chrześcijaństwie narodowi ormiańskiemu.
Ponadto św. Grzegorz z Nareku – na co bezpośrednio zwrócił uwagę papież Franciszek w homilii wygłoszonej na placu Wartananc w Giumri w ramach swojej podróży apostolskiej do Armenii – pomaga również znaleźć współczesnemu człowiekowi odpowiedź na pytanie: „jak można stać się miłosiernym, ze wszystkimi wadami i biedami, które każdy widzi w sobie i wokół siebie?”. Dlatego w tym niezwykłym świętym dostrzec można także „wielkiego herolda Bożego miłosierdzia”.
Սբ. Գրիգոր Նարեկացի (մոտ 950-1003) – միստիկ բանաստեղծ, Աստվածաշնչի մեկնաբան
Գրիգոր Նարեկացու հայրը եղել է Հայ Առաքելական Եկեղեցու հոգևորական Խոսրովը, ով կնոջ մահից հետո ընտրվել է Անձևացի եպիսկոպոս։
Գրիգորի հայրը ազնվական տոհմից էր սերում, ուներ երեք որդի՝ Սահակը, Գրիգորը և Հովհաննեսը։ Սահակին իր քարտուղարը դարձրեց, իսկ Գրիգորին ու Հովհաննեսին ուղարկեց կրթության Նարեկի վանք՝ իր բարեկամի մոտ։ Խոսրովը, լինելով կիրթ անձնավորություն, հարգում էր և՛ հունական, և՛ հայկական մշակույթները, կողմ էր Հայկական եկեղեցու մերձեցմանը կաթոլիկությանը։
Գրիգորը, փոքր հասակից ուսում առնելով Նարեկի վանքում, հիմնավոր կրթություն և դաստիարակություն ստացավ։ Շատ լավ հունարեն սովորեց, ինչը թույլ էր տալիս նրան կարդալ Աստվածաշունչը բնագրով, բացի դրանից խորացված գիտելիքներ ուներ մաթեմատիկայից, բժշկությունից և ճարտարապետությունից։ Այդ իսկ պատճառով, ձեռնադրումից հետո դարձավ վանականների ուսուցիչը որպես պրոֆեսոր։ Ունենալով ծավալուն գիտելիքներ և լինելով աստվածավախ, իր շրջապատում համարվում էր վարպետաց վարպետ, նրան համեմատում էին եկեղեցական այնպիսի կարկառուն դեմքերի հետ, ինչպիսիք էին Սբ. Բերնարդ Կլերվոսկին, Մայստեր Էքհարթը, կամ Հենրի Սուզոն։
Գրիգոր Նարեկացին նաև հայտնի միստիկ բանաստեղծ էր։ Հայոց պատմության մեջ առանցքային կերպարներից մեկն է, քանի որ հանդիսանում է հայ քրիստոնեական մտքի ձևավորողը։ Այդ պատճառով շատերը նրան համարում են Արևելքի Դանթե։ Նա թողել է հարուստ գրական ժառանգություն։ Նրա ամենահայտնի աշխատություններից են՝ «Մեկնութիւն Երգոց երգոյնը», «Տաղ Խաչի», «Տաղ Տյառընդառաջի», «Տաղ առաքյալների և 72 աշակերտների», «Տաղ Հակոբ Մծբնացու»։ Նարեկացու ստեղծագործությունները լի են հայկական ժամերգությամբ։ Նրա հեղինակած աղոթքները, որոնք Աստծո հետ հոգու մենախոսության ձևով են ներկայացված, տեղ են գտել «Մատյան ողբերգության» պոեմում։
2015 թ., երբ Գրիգոր Նարեկացին դասվեց Կաթոլիկ Եկեղեցու ուսուցիչների շարքում, 2018 թ. Վատիկանի և Էջմիածնի պուրակներում կանգնեցվեցին երկու միանման արձաններ, որոնց հեղինակը աշխարհահռչակ հայ քանդակագործ Դավիթ Երևանցին է։ Այդ արձանները խորհրդանշում են Հայ և Կաթոլիկ եկեղեցիների մերձեցումը, ինչն ավելի հանգամանալից կատարվեց 2016 թ. Հռոմի Պապի Հայաստան կատարած այցելության ժամանակ։ Սբ. Գրիգոր Նարեկացին ըստ Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանցիսկոս Պապի հանդիսանում է քրիստոնեական հարուստ մշակույթի կարևոր գործիչներից մեկը, և չպետք է այդ մշակույթը կապել միայն եվրոպական երկրների հետ: Նրա միջոցով կարելի է ճանաչել սակավ հայտնի, սակայն հոգևոր հարուստ և խորը արմատներ ունեցող հայ ժողովրդի քրիստոնեական մշակույթը։
Հռոմի Ֆրանցիսկոս Պապը Գյումրու Վարդանանաց հրապարակում հնչեցրած իր խոսքում առանձնակի շեշտեց, որ Գրիգոր Նարեկացին ժամանակակից մարդուն օգնում է գտնել հետևյալ հարցի պատասխանը. «ինչպե՞ս կարելի է ողորմած լինել այն բոլոր թերություններով և աղքատությամբ, որոնք բոլորը տեսնում են իրենց մեջ և իրենց շրջապատում»։ Հետևաբար, Սբ. Գրիգոր Նարեկացին նաև «աստվածային ողորմության մեծ քարոզիչ» է։