default_mobilelogo

Maj w Kościele katolickim jest miesiącem szczególnie poświęconym Matce Bożej. Przez cały miesiąc odprawiane są nabożeństwa majowe, które są najbardziej popularną formą czci Matki Bożej w tym czasie. Centralną częścią nabożeństwa majowego jest Litania Loretańska, jeden ze wspaniałych hymnów na cześć Maryi, w którym wysławiane są Jej wielkie cnoty i przywileje, jakimi obdarzył Ją Bóg. To piękny zbiór komplementów dla Maryi. Nie ma pewności, kiedy powstała Litania Loretańska. Prawdopodobnie jakaś jej wersja znana była już w XII wieku we Francji. Pewne jest to, że zatwierdził ją oficjalnie papież Sykstus V w 1578 r. Nazwę „Loretańska” otrzymała od miejscowości Loretto we Włoszech, gdzie była szczególnie propagowana i odmawiana prawdopodobnie od 1531 r. Przypuszcza się, że część tytułów Maryi pochodzi z wpisów w księgach sanktuarium Domku Loretańskiego.
W Polsce nabożeństwa majowe swoją tradycją sięgają połowy XIX wieku, najczęściej odprawiane są w kościołach, ale również znany jest zwyczaj gromadzenia się wiernych przy krzyżach i przydrożnych kapliczkach.
Papież Franciszek w liście z 25 kwietnia do wszystkich wiernych na maj 2020 r  napisał:
"Zbliża się maj, miesiąc, w którym lud Boży szczególnie żarliwie wyraża swoją miłość i nabożeństwo do Dziewicy Maryi. Do tradycji tego miesiąca należy odmawianie różańca w domu, w kręgu rodzinnym. Do docenienia tego wymiaru domowego, także z duchowego punktu widzenia, „zmusiły” nas ograniczenia pandemii.
Dlatego postanowiłem, żeby w maju zaproponować wszystkim odkrycie na nowo piękna odmawiania różańca w domu. Można to uczynić razem lub samemu, zadecydujcie w zależności od sytuacji, doceniając obie możliwości."
a także: „Pozostając w domach z powodu pandemii, wykorzystajmy ten czas do odkrycia na nowo piękna modlitwy różańcowej i tradycji nabożeństw majowych” .
W tym roku, ze względu na panującą epidemię, uczestnictwo w tych nabożeństwach będzie utrudnione, dlatego zachęcamy do udziału w nabożeństwach, które będą transmitowane z wielu kościołów w Internecie. I w Polsce i w Armenii.
Ormiański Kościół katolicki również zaprasza w tym miesiącu do szczególnej modlitwy.
Codziennie będzie transmitowana modlitwa z katedry ormiańskiego Kościoła katolickiego w Giumri (Armenia) na profilu tego Kościoła: https://www.facebook.com/haykatoxikeekexeci/
Godziny modlitwy:
- poniedziałek - piątek, o godzinie 14.00 (12.00 czasu polskiego)
- sobota, o 16.00 (14.00 czasu polskiego)
- Msza św. - niedziela, o 10.30 (8.30 czasu polskiego)
Transmisja różańca z kaplicy w Erywaniu (Armenia) od poniedziałku do piątku o godz. 17.00 (15.00 czasu polskiego)
https://www.facebook.com/holy.archangels.seminary/
ŚWIĘCI Z KALENDARZA FKiDOP  2020 - MAJ

Św. Bartłomiej Apostoł, św. Juda Tadeusz; mal. El Greco, 1608–1614; 
z cyklu zwanego Apostolados;
Museo del Greco w Toledo, Hiszpania. Wikimedia Commons

Apostołowie, patroni Armenii, święci Kościoła katolickiego, Cerkwi prawosławnej i Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego

Św. Bartłomiej Apostoł – patron rzeźników, garbarzy, introligatorów, siodlarzy, szewców, tynkarzy, górników, krawców, piekarzy, sztukatorów, bartników, pszczelarzy, właścicieli winnic, grzybiarzy i rolników; wzywany w przypadku chorób nerwowych, konwulsji i chorób skóry.

W Ewangeliach święty występuje pod dwoma imionami: Bartłomieji i Natanael. Imię Barłomiej pochodzi z języka aramejskiego i znaczy syn Tolomaja, hebrajski Natanael znaczy tyle, co Bóg dał. Wbrew apokryfom, a zgodnie z krytyką biblijną, chodzi o jedną i tę samą osobę, i takie stanowisko ostatecznie zajął Kościół. Istnieją hipotezy, że cud w Kanie Galilejskiej miał miejsce na weselu Natanaela-Bartłomieja. Historycy Kościoła nie są zgodni co do tego, gdzie święty głosił nauki Chrystusa. Wymieniane są Indie, Etiopia, Arabia Saudyjska, Mezopotamia.(...)

Św. Juda Tadeusz Apostoł – patron spraw trudnych i beznadziejnych, szpitali i personelu medycznego.

Imię Juda pochodzi od hebrajskiego słowa jehudah, czyli chwała Jahwe, Tadeusz zaś wywodzi się od aramejskiego tadda, czyli pierś, i oznacza kogoś godnego czci, odważnego. Św. Juda Tadeusz był bratem św. Jakuba Młodszego (nazywany jest Judą Jakubowym) i krewnym Jezusa.

Według tradycji ormiańskiej św. Juda Tadeusz ok. 44 r. trafił do Armenii, gdzie dokonywał wielu cudów i nawróceń na chrześcijaństwo. Pośród nawróconych była też księżniczka Sanducht – córka króla Sanatruka, skazana przez pogańskiego ojca na śmierć. Z jego rozkazu poniósł śmierć także św. Juda Tadeusz. Zgodnie z tradycją, w miejscu jego męczeństwa i śmierci w Artaz (obecnie Iran) powstał kościół, a następnie klasztor, który do dzisiaj jest celem pielgrzymek ormiańskich wiernych. Relikwie świętego znajdują się w Bazylice św. Piotra w Rzymie. (...) 

 » Święci: Bartłomiej i Juda Tadeusz - pełny tekst
(za kalendarzem FKiDOP 2020 - w j. polskim i ormiańskim) 

Dzisiaj [29 kwietnia - przyp. red.] mija 119 rocznica śmierci abpa Izaaka Mikołaja Isakowicza, zwanego „Złotoustym”. Arcybiskup urodził się 6 czerwca 1824 w Łyścu, a zmarł 29 kwietnia 1901 we Lwowie. Był arcybiskupem lwowskiego obrządku ormiańskiego w latach 1882-1901, teologiem, filantropem, pisarzem, sławnym mówca i homiletykiem. Jako młody ksiądz od 1848 pełnił obowiązki kapłańskie w Tyśmienicy, po roku przeniesiony zostaje do Stanisławowa. Od 1861 powołany na stanowisko kapelana w Suczawie, skąd jako proboszcz wraca do Stanisławowa. Położył ogromne zasługi w odbudowie stanisławowskiego kościoła strawionego pożarem. Był już znany jako wspaniały kapłan, kaznodzieja i organizator. Kolejne stanowiska to: kanonik honorowy, później dziekan kapituły ormiańskiej we Lwowie, 12 stycznia 1882 jednomyślnie wybrany na stanowisko arcybiskupa lwowskiego. 1 maja 1901 r. pochowany w grobowcu na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Biogram tej niezwykle barwnej postaci na naszej stronie Wiki.Ormianie.

za: https://dziedzictwo.ormianie.pl/

Trzecia Niedziela Wielkanocna
Զատկական Գ Կիրակի  

Niedziela Kościoła Powszechnego – Niedziela Zielona
Աշխարհամատրան Կիրակի
Կանաչ Կիրակի 

Obecna niedziela, zwana popularnie Niedzielą Zieloną (Kanacz Kiraki) nawiązuje do wiosennego przebudzenia przyrody, ale także do nowego życia, jakie pojawiło się w sercach uczniów Jezusa i w nowo założonym Kościele po cudzie zmartwychwstania.

Oficjalnie w liturgii ormiańskiej to Niedziela Kościoła Powszechnego, dosłownie: Niedziela Kościoła Światowego (Aszcharchamatran Kiraki).
W tę niedzielę w liturgii ormiańskiej wspomina się pierwszy Kościół, który gromadził się w Wieczerniku na jerozolimskim Syjonie. 

» cały artykuł

 

Nie możemy gromadzić się przy chaczkarach, na mszach św. Przypominamy więc wyjątkową liturgię sprawowaną 12 kwietnia 2015 roku w bazylice św. Piotra w Watykanie w związku z setną rocznicą ludobójstwa Ormian. Papież ogłosił wówczas św. Grzegorza z Nareku doktorem Kościoła. Jednym z koncelebransów był ówczesny ormiański patriarcha katolicki Nerses Bedros XIX Tarmouni, a gośćmi liturgii byli m.in. dwaj katolikosi Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego Garegin II i Aram. Śpiewy liturgiczne wykonywał chór ormiański.
 

Zachęcam, byśmy 24 kwietnia w sposób szczególny uczcili Dzień Pamięci o Ludobójstwie Ormian.

Nie możemy, jak co roku, gromadzić się przy chaczkarach w różnych ośrodkach w Polsce (Kraków, Wrocław, Gdańsk, Warszawa, itd.), by wspólnie się  modlić, złożyć kwiaty, oddać hołd ofiarom.

Nie możemy przejść ulicami miast z transparentami i flagami ormiańskimi w marszach pamięci, by nieustannie przypominać o tej tragedii. Możemy jednak tę pamięć kultywować indywidualnie czy w rodzinach. Możemy także się modlić za ofiary tej rzezi, o pokój, ale także modlić się za wstawiennictwem męczenników ormiańskich.

Chcę przypomnieć, że mamy świętych męczenników ormiańskich z czasów Ludobójstwa: 

w 2001 r. został beatyfikowany w Watykanie przez Jana Pawła II Ignacy Maloyan [TUTAJ biogram - red.] ormiańskokatolicki arcybiskup Mardin w Turcji, który zginął śmiercią męczeńską. Uwięziony i straszliwie torturowany nie zgodził się przejść na islam. Przed rozstrzelaniem 11 czerwca 1915 r. odrzucił propozycję ocalenia życia za cenę wyrzeknięcia się swej wiary. 

w sierpniu 2015 został beatyfikowany Flawian Michał Melki, syryjskokatolicki biskup zamordowany w czasie ludobójstwa Ormian i Asyryjczyków 29 sierpnia 1915 za odmowę przejścia na islam. Uroczysta beatyfikacja odbyła się w Libanie, ceremonii w imieniu papieża Franciszka przewodniczył kard. Angelo Amato.

23 kwietnia 2015 Ormiański Kościół Apostolski kanonizował ofiary ludobójstwa z początku XX wieku, uznając ich za męczenników. Z względu na ilość kandydatów na ołtarze była to, jak się uznaje, największa kanonizacja w dziejach chrześcijaństwa (1,5 mln. męczenników). Kanonizacji, wówczas w przeddzień setnej rocznicy tragicznych wydarzeń, dokonali w Eczmiadzynie dwaj ormiańscy katolikosi, Karekin II i Aram I, w obecności przedstawicieli innych wyznań, także przedstawicieli Kościoła Rzymskokatolickiego oraz Ormiańskatolickiego. Wspomnienie nowych świętych wyznaczono w apostolskim kalendarzu liturgicznym 24 kwietnia jako „dzień świętych męczenników, którzy ponieśli męczeńską śmierć za wiarę i ojczyznę podczas ludobójstwa Ormian".

Symboliczna niezapominajka - fioletowa, zarazem błękitna - niech będzie znakiem pamięci o tragedii, a zarazem o męstwie, chwale i wierze męczenników ormiańskich z lat 1915-1917, którzy zginęli za ojczyznę i wiarę chrześcijańską.

24 IV będę się modlił indywidualnie przy chaczkarze na Skwerze Ormiańskim (Warszawa -Sadyba)
oraz przy chaczkarze przy Świątyni Opatrzności Bożej (Warszawa- Wilanów)

ks. Józef Naumowicz

 

24 KWIETNIA 2020 R - UROCZYSTOŚCI 105. ROCZNICY LUDOBÓJSTWA ORMIAN

Nadal nie możemy spotykać się w kościołach na mszach św., nawet w tak ważnym dniu, jak 24 kwietnia, kiedy to odbywają się zwykle uroczystości dla upamiętnienia Ludobójstwa Ormian z 1915 r.

Możemy łączyć się w tym dniu oglądając transmisje uroczystych liturgii z Armenii i Libanu, które będą sprawowane bez udziału wiernych.

MSZA ŚW. ORMIAŃSKOKATOLICKA
będzie transmitowana 
z katedry w Giumri (Armenia)

W PIĄTEK 24 KWIETNIA 2020 R. O GODZINIE 10.30 (8.30 czasu polskiego)

na FB Ordynariatu Ormiańskiego Kościoła Katolickiego dla Armenii i Europy Wschodniej
https://www.facebook.com/haykatoxikeekexeci/

*

W kościele ormiańskiego Kościoła apostolskiego pw. św. Neszana w Bejrucie (Liban)

W PIĄTEK 24 KWIETNIA 2020 R. O GODZINIE 12.30 (11.30 czasu polskiego)
zostanie odprawiona

LITURGIA EKUMENICZNA
dla upamiętnienia wszystkich Ofiar Ludobójstwa (uznanych przez Kościół apostolski za świętych),

w której wezmą udział przedstawiciele trzech Kościołów ormiańskich:
apostolskiego, protestanckiego i katolickiego

Liturgia będzie transmitowana na stronie  ormiańskiego Kościoła apostolskiego w Libanie,
Լիբանանի Ազգային Առաջնորդարան - Armenian Prelacy of Lebanon
https://www.facebook.com/armprelacylb/

 * * *
Wśród ogromnej rzeszy Ofiar Ludobójstwa męczeńską śmiercią ginęli również duchowni katolickiego Kościoła ormiańskiego. Jednym z nich jest Ignacy Maloyan, ormiańskokatolicki arcybiskup, obecnie Błogosławiony Kościoła katolickiego, beatyfikowany przez Jana Pawła II 7 października 2001 r. podczas uroczystego nabożeństwa w Rzymie.

« Adolf Hyła, 1944.
Najbardziej znana wersja obrazu Jezusa Miłosiernego wykonana dla Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach. Pierwszy obraz namalowany w 1934 r. według projektu siostry Faustyny Kowalskiej przez Eugeniusza Kazimirowskiego znajduje się w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego (dawnym kościele Świętej Trójcy) w Wilnie.

NIEDZIELA BOŻEGO MIŁOSIERDZIA (Astwacajin Woghormutian)

Druga Niedziela Wielkanocna - Niedziela Nowa (orm.)
Զատկական Բ Կիրակի - Նոր կիրակի

W pierwszą niedzielę po Wielkanocy przypada Święto Miłosierdzia Bożego.
Zostało ono ogłoszone przez papieża Jana Pawła II podczas kanonizacji siostry Faustyny w 2000 r. jako wypełnienie prośby Chrystusa.
17 sierpnia 2002 Ojciec Święty Jan Paweł II w Bazylice Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach, dokonał Aktu Zawierzenia Świata Bożemu Miłosierdziu.

Święto Miłosierdzia Bożego ma najwyższą rangę wśród wszystkich postaci nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego, które zostały objawione Siostrze Faustynie.
Po raz pierwszy o ustanowieniu tego święta mówił Jezus w Płocku w 1931 r., gdy przekazywał swą wolę co do powstania obrazu: Ja pragnę, aby było Miłosierdzia święto. Chcę, aby ten obraz, który wymalujesz pędzlem, żeby był uroczyście poświęcony w pierwszą niedzielę po Wielkanocy – ta niedziela ma być świętem Miłosierdzia (Dz. 49).
Wybór pierwszej niedzieli po Wielkanocy na Święto Miłosierdzia ma swój głęboki sens teologiczny, który wskazuje na ścisły związek, jaki istnieje pomiędzy wielkanocną tajemnicą Odkupienia, a tajemnicą miłosierdzia Bożego.
Święto jest nie tylko dniem szczególnego uwielbienia Boga w tajemnicy miłosierdzia, ale czasem łaski dla wszystkich ludzi.

» O Święcie Miłosierdzia Bożego                                    » „Dzienniczek" S. Faustyny (PDF)

W Kościele ormiańskim to druga niedziela wielkanocna (pierwszą była sama Wielkanoc), zwana Niedzielą Nową. Jak w całym okresie wielkanocnym, tak w ten dzień wspominany stworzenie świata i człowieka, i ich odnowienie przez zmartwychwstanie Jezusa. Dlatego w tę niedzielę Kościół ormiański czyta prolog  »Ewangelii św. Jana. Słychać w nim echo opisu stworzenia świata z Księgi Rodzaju. Chrystus jest bowiem Słowem Bożym, które było zawsze u Boga i przez które wszystko się stało. Przez Chrystusa też wszystko staje się nowe. On dał moc, byśmy się stali dziećmi Bożymi we chrzcie, byśmy odnawiali się duchowo w eucharystii i byśmy otrzymywali „łaskę po łasce”, jedną pod drugiej, bez końca.   

Został właśnie opublikowany, opracowany w Libanie, nowy kalendarz liturgiczny katolickiego kościoła ormiańskiego na rok 2018 (za stroną: www.armeniancatholic.org/).  Na okładce - wizerunek Matki Bożej z Bzommar.

Ormiański klasztor w Bzommar (Liban, 36 km na północny wschód od Bejrutu) pochodzi z 1749 r. Jest sanktuarium maryjnym, siedzibą patriarchy ormiańskiego Kościoła katolickiego. Obecnie, od 2015 r., jest nim Krikor Bedros XX (Ghabroyan), Katolikos-Patriarcha Cylicji dla Ormian katolików




Chrystus powstał z martwych !  Błogosławione jest zmartwychwstanie Chrystusa !
Kristos harjaw i mereloc ! Orhnial e harutjun Kristosi !

To wielkanocne pozdrowienie ormiańskich chrześcijan niech szczególnie mocno zabrzmi w naszych sercach w tym roku,

by nasze domy, w których pozostajemy niemal zamknięci jak Apostołowie w Wieczerniku, gdy niespodzianie przyszedł do Nich Zmartwychwstały,
mogły stać się jeszcze bardziej miejscem modlitwy, liturgii, świętowania,
a także miłości, pokoju, odwagi, wzajemnego wspomagania się, przezwyciężania trudności i umacniania wiary naszych najbliższych.

Obecnie nie do końca wiemy, ile dni kwarantanny nam pozostało i kiedy wrócimy do normalnej aktywności.
Życzę Wszystkim dobrego wykorzystania tego czasu, jaki mamy, bo ten zmarnowany już nie wróci.
Do tego niech Zmartwychwstały obdarza nas zdrowiem, pogodą ducha, silną wolą i swoim błogosławieństwem.
I da Bóg, że już niedługo się spotkamy na Mszach świętych w obrządku ormiańskim w naszych kościołach.

Do tych życzeń włączam księży związanych z duszpasterstwem ormiańskokatolickim w Polsce:
Cezary Annusewicz z Gdańska, ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski,
także ks. Marcin Kołodziej i o. Marek Miławicki OP z Wrocławia, ks. Henryk Błaszczyk ze Lwowa.

Z modlitwą i serdeczną pamięcią ks. Józef Naumowicz

 

 
...mimo drzwi zamkniętych  Jezus przychodzi - na pewno! 
Zatrwożonym i wylękłym niezmiennie mówi: Ja jestem!
Ja to jestem, Ja Pierwszy i Ja Ostatni... i Niezwyciężony!

W jakże zmienionych okolicznościach przyszło nam świętować tegoroczną Wielkanoc, 
tym serdeczniej więc, łączymy się w modlitwie i życzmy sobie nawzajem, tak zwyczajnie po ludzku, 
wiele dobra, zdrowia, sił i męstwa. A nade wszystko niezmąconej ufności 
w dobroć i miłosierdzie Boże.

 

Z modlitwą i świątecznym pozdrowieniem
mniszki benedyktynki z Wołowa

WIELKI  TYDZIEŃ I WIELKANOC 2020
 

Zachęcamy do udziału w Liturgiach Wielkiego Tygodnia i Niedzieli Zmartwychwstania poprzez obserwację ich transmisji. Obok programy (godziny wg czasu miejscowego). Wg czasu polskiego godzinę wcześniej (Liban), dwie godziny wcześnie (Armenia).

Patriarchat Ormiańskiego Kościoła Katolickiego w Libanie - odprawianych w kilku parafiach w Bejrucie, transmisje: 
https://www.facebook.com/armeniancatholic/, 

Wielki Czwartek 9 kwietnia:
- godz. 12.00 - msza święta Krzyżma Świętego, kościół św. Krzyża
- godz. 18.00 - Wieczór Pański, kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny

Wielki Piątek 10 kwietnia: godz. 16.00 Liturgia Męki Pańskiej, kościół św. Zbawiciela

Wielka Sobota 11 kwietnia: godz. 11.00 Wigilia Paschalna, Godzina Świętakościół Zwiastowanie Najświętszej Marii Panny

Wielkanoc, Niedziela Zmartwychwstania 12 kwietnia:
godz. 11:00 msza Zmartwychwstania oprawia oprawiona przez Patriarchę - Katolikosa Krikora Bedrosa XX, katedra św. Eliasza w Bejrucie.

Ordynariat Ormiańskiego Kościoła Katolickiego Dla Armenii i Europy Wschodniej w Armenii, transmisje liturgii z Erywania i katedry w Giumri:
https://www.facebook.com/haykatoxikeekexeci/

 

Szersze informacje w liście od ks. prof. JÓZEFA NAUMOWICZA,
duszpasterza ormiańskokatolickiej parafii centralnej oraz parafii południowej:

Serdecznie pozdrawiam Wszystkich uczestników liturgii ormiańskiej, środowiska ormiańskie w Polsce i ich sympatyków. Zachęcam bardzo do przeżywania Wielkiego Tygodnia i Wielkanocy także w duchu liturgii ormiańskiej.
Nie możemy spotkać się w naszych kościołach w Polsce, ale szczęśliwie, dostępne są transmisje pięknej liturgii ormiańskiej tych dni.

» cały list

  

WIELKI  TYDZIEŃ 2020

Podczas Wielkiego Tygodnia Kościół uroczyście celebruje paschalne tajemnice zbawienia: dzieło odkupienia człowieka i uwielbienia Boga, dokonane przez mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa Pana. Wielki Tydzień, rozpoczynający się Niedzielą Palmową Męki Pańskiej, rozciąga się dalej na dni od Wielkiego Poniedziałku do Wielkiego Czwartku, kiedy to Msza św. Wieczerzy Pańskiej inicjuje celebracje Triduum Paschalnego. Wigilia Paschalna rozpoczyna radosny okres wielkanocny, wraz z jego liturgicznymi celebracjami, stanowiącymi szczyt życia Kościoła oraz apogeum radości człowieka odkupionego.

 

11 KWIETNIA – WIELKA SOBOTA
    » Ewangelia wg św. Mateusza (Ew. Mt 28, 1-20)

Wigilia Paschalna

 Paniki, Armenia, 2016 r

Wielka Sobota jest dniem ciszy i oczekiwania. Według Tradycji apostołowie rozpierzchli się po śmierci Jezusa, a jedyną osobą, która wytrwała w wierze, była Bogurodzica. 
Po śmierci krzyżowej i złożeniu do grobu wspomina się zstąpienie Jezusa do otchłani. Wiele starożytnych tekstów opisuje Chrystusa, który „budzi” ze snu śmierci do nowego życia Adama i Ewę.
Tradycją Wielkiej Soboty jest poświęcenie pokarmów wielkanocnych.
W wielkosobotni wieczór odprawia się uroczystą liturgię Zmartwychwstania. Rozpoczyna się ona w wygaszonej świątyni; światła rozpalają się dopiero na słowa z księgi Izajasza: „Powstań! Świeć, bo przyszło twe światło i chwała Pańska rozbłyska nad tobą…”. Rozpoczyna się świętowanie Wielkanocy (Zatik) radosnym obrzędem zapalania świec. 

Pogrzeb

Jak Józefowi z Arymatei, uczniowi sprawiedliwemu i świętemu, daj mi Siebie jako dar łaski, który wszystkim rozdzielasz życie.
Zostałeś owinięty w czyste prześcieradło, ułożono Cię w nowym grobie, nie pozwól, abym stał się podobny do tych, którzy wstępują do głębi otchłani.
Lecz racz sprawić, by dusza moja umarła dla występku, ożyw mnie dla nieba ze względu na tajemnice świętej mirry i kadzidła czystego o słodkim zapachu.
Ciebie, którego czczą chóry anielskie, z lękiem, w sposób niewidzialny, teraz pilnują żołnierze, o czuwający Strażniku Izraela!
Strzeż mnie Twą prawicą i powierz mnie świętemu Aniołowi, aby mnie ustrzegł nietkniętym w nocnej walce niewidzialnej.
Zostałeś opieczętowany w grobie pieczęcią strażników rozwiązanego już kapłaństwa. Ty, który jesteś skarbem życia nieśmiertelnego, zostałeś ukryty w sercu ziemi.
Opieczętuj znakiem Twojego krzyża bramy mego ducha i moich zmysłów, w których się znajduje wejście dobra i zła, i utrwal we mnie dobro.

św. Nerses Sznorhali

TRANSMISJE LITURGII WIGILII PASCHALNEJ
» kościół Zwiastowanie NMP, Bejrut (Liban) z udziałem Patriarchy - katolikosa Krikora Bedrosa XX
 » Katedra św. Męczenników, Giumri (Armenia)
» Erywań (Armenia) z udziałem ordynariusza abp. Rafała Minassiana 

 

10 KWIETNIA – WIELKI PIĄTEK


kościół św. Zbawiciela, Bejrut (Liban), 2020

» Męka Jezusa Chrystusa wg św. Jana (J 18,1-19,42)

DZIEŃ MĘKI PAŃSKIEJ 


 Paniki, Armenia, 2019

Zniewagi
Przywdziałeś purpurę, włożyłeś na siebie czerwona szatę; żołnierze Poncjusza Piłata uważali ja za znak hańby.
Zdejmij ze mnie Włosienicę grzechu, purpurę czerwoną jak krew i przywdziej mnie w radosne szaty, w które przywdziałeś pierwszego człowieka.
(…)

Korona Cierniowa
Za ciernie grzechu – nieposłuszeństwo sprawiło to, że one wyrosły – robotnicy winnicy Izraela na głowę Twoją włożyli cierniową koronę.
Wyrwij ze mnie ciernie grzechu, które we mnie posadził Nieprzyjaciel, i wylecz rany ukąszeń; niech zostaną zniszczone nawet ślady grzechu.

Ukrzyżowanie
(…)
Za drzewo śmiercionośne, które wyrosło pośrodku raju – niosłeś na Twych ramionach drzewo krzyża; Ty je zaniosłeś aż na szczyt Golgoty.
Moja dusza upadła w grzechu dźwigając tak wielki ciężar; uszyj mi przez słodkie jarzmo i lekki ciężar krzyża.
(…)

Śmierć Jezusa
Gdy głosem potężnym zawołałeś ”Eli, Eli”, pokruszyły się fundamenty ziemi i zadrżały najwyższe góry.
Zasłona starego prawa rozdarła się od góry do dołu, otwarły się groby i ciała świętych z martwych powstały.
Światło słońca zasłoniętego zaćmiło się w pełne południe, a za jego przykładem księżyc zmienił barwę na kolor krwi.
Bo ujrzały Ciebie, ich Pana, obnażonego na krzyżu i tego znieść nie mogły. Zamiast istot rozumnych, bezrozumne zadrżały z leku.
Teraz, wraz ze skałami, które się kruszą, skrusz również i moje serce, którego dobro nie może skruszyć; podnieś również moja duszę umarłą przez grzech wraz ze zmarłymi, którzy się z grobów podnoszą.
Zasłona się rozdarła z powodu grzechu Adama; rozedrzyj moją zastarzałą krnąbrność, zniszcz zobowiązania wynikające z grzechów mojego życia.
Gdy gwiazda świetlista się zaciemnia, wypędź ze mnie zastępy ciemności, gdy powraca światło o godzinie dziewiątej – wprowadź we mnie na nowo światłość.
Przez Twe obnażenie na drzewie krzyża dokonane w zamian za pierwszego człowieka, racz okryć mnie Twoją chwała w dniu sądu ostatecznego.
Zamiast opuścić tych, którzy Cie ukrzyżowali – dom i plemię Żydów – prosiłeś Ojca, który jest w niebie, aby im [przebaczył grzech popełniony.
O Synu Jedyny, przebacz mi grzechy, bo wierzę całą mą duszą i Ciebie czczę, aby mi już nie wspomniano moich przeszłych grzechów.

św. Nerses Sznorhali 

 TRANSMISJE LITURGII MĘKI PAŃSKIEJ:

 » Katedra św. Męczenników, Giumri (Armenia)
» kościół św. Zbawiciela, Bejrut (Liban) z udziałem Patriarchy - katolikosa Krikora Bedrosa XX
» Erywań (Armenia) z udziałem ordynariusza abp. Rafała Minassiana 
   

 

 9 KWIETNIA – WIELKI CZWARTEK
»
 
Ewangelia wg św. Mateusza (Ew. Mt 26, 17-30)

Ostatnia Wieczerza
Dzień ustanowienia Najświętszego Sakramentu i Sakramentu Kapłaństwa.

Ormiańskokatolicka parafia pw. Świętego Krzyża,  
Soczi 2019

Wielki Czwartek to dzień pokuty – modlitwy, spowiedzi.
Liturgię rozpoczynają nieszpory, po których następuje obrzęd umywania nóg przez kapłana i msza święta Wieczerzy Pańskiej. Po przerwie, zaczyna się nocne czuwanie, odprawiane jest nabożeństwo Khawarum („Ciemność”). Podczas niej czyta się 6 długich fragmentów z Ewangelii. 
W trakcie nabożeństwa wystawiony jest świecznik z trzynastoma zapalonymi świecami. W centrum znajduje się biała lub czerwona świeca, która symbolizuje Jezusa. Skrajna świeca, czarna – Judasza. Po przeczytaniu każdego kolejnego fragmentu Ewangelii kapłan gasi po dwie świece.
Po przeczytaniu wszystkich fragmentów pozostaje zapalona tylko jedna – środkowa świeca. Chrystusa.


 Katedra w Giumri (Armenia), 2019

Ostatnia wieczerza*

Tego wieczoru objawiłeś się i pokazałeś zbawcza tajemnicę Krzyża, rozdzielałeś i dawałeś Swe Ciało, źródło życia oraz kielich.
Racz sprawić, abym wraz ze świętym zgromadzeniem stał się uczestnikiem Twojego stołu: Twojego Chleba życia, którego odczuwam głód i Twojego napoju, którego odczuwam pragnienie.

Umycie nóg
Umyłeś w miednicy ich nogi Twymi czystymi rękoma i uczyłeś ich pokory najpierw słowami, a w owej godzinie – przez czyny.
Obmyj również błoto moich złości na prośbę swych świętych towarzyszy i skieruj kroki mych stóp drogą pokory, ku niebu. 

* Cytaty w kolejne dni Triduum Paschalnego pochodzą z poematu „Jezus, Syn jedyny Ojca” św. Nersesa Sznorhali, w przekładzie ks. Marka Starowieyskiego.
Nerses Sznorhali (Wdzięczny) (1102 – 1178) Patriarcha ormiański - teolog, wielki chrześcijański pisarz i poeta, Święty apostolskiego Kościoła ormiańskiego oraz Kościoła katolickiego. Działał  na rzecz zjednoczenia Kościołów chrześcijańskich.

TRANSMISJE LITURGII:
» msza św Krzyżma Świętego, kościół św. Krzyża, Bejrut   
Nabożeństwo Khawarum („Ciemność”):
» Wieczór Pański, kośc. Zwiastowania NMP, Bejrut       » Katedra św. Męczenników, Giumri (Armenia)

 

8 KWIETNIA – WIELKA ŚRODA

» Ewangelia wg św. Mateusza (Ew. Mt 26, 3-16)

namaszczenie Jezusa przez kobietę, zdrada Judasza

 
Wielka Środa jest przygotowaniem do Triduum Paschalnego – trzech ostatnich dni Wielkiego Tygodnia. W Wielką Środę czytana jest Ewangelia o zdradzie Judasza i namaszczeniu Chrystusa na Jego pogrzeb (Mt 26,3–16). Jest to nie tylko przypomnienie, ale też ostrzeżenie, że każdy może zdradzić Boga.

» msza św., seminarium w Erywaniu (Armenia)  

6 KWIETNIA – WIELKI PONIEDZIAŁEK

» Ewangelia wg św. Mateusza (Ew. Mt 20, 17-28)

ostatnia podróż Jezusa do Jerozolimy

» msza św., seminarium w Erywaniu (Armenia)

7 KWIETNIA – WIELKI WTOREK


» Ewangelia wg św. Mateusza (Ew. Mt 25, 1-13)

o pannach nierozsądnych i roztropnych 


» msza św., seminarium w Erywaniu (Armenia)


Ewangelia z Wielkiego Poniedziałku (Ew. Mt 20, 17-28), to trzecia zapowiedź Męki Pańskiej.
Wielki Wtorek to czas szczególnego przygotowania na nadejście Oblubieńca. Kościół rozważa tego dnia przypowieść o pannach roztropnych i nierozsądnych (Mt 25,1–13), pouczając wiernych o gotowości, którą trzeba okazać w chwili, gdy Pan będzie się zbliżał.
 

 
 
ROZWAŻANIE NA NIEDZIELĘ PALMOWĄ, ks. prof. Józef Naumowicz

« Niedziela Palmowa 9.04.2017, Ormiańskokatolicka Parafia Centralna, Warszawa;
poniżej: Tashir, prow. Lori, Armenia, 14.04.2019 r.

NIEDZIELA PALMOWA. Uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy
ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ. Հիսուսի հաղթական մուտքը Երուսաղեմ

Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień, który w Kościele ormiańskim, jak w innych Kościołach wschodnich oraz prawosławnych stanowi osobny okres i formalnie nie zalicza się już do Wielkiego Postu (w obrządku łacińskim Wielki Post kończy się w Wielki Czwartek rano, potem zaczyna się tzw. triduum paschalne - trzy wielkie dni Paschy, które w wszystkich wyznaniach chrześcijańskich są upamiętnieniem Ostatniej Wieczerzy, męki, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa).

Na kilka dni przed Paschą Jezus udał się do Jerozolimy, by tam obchodzić – jak inni liczni pielgrzymi - wielkie doroczne święto. Ponieważ głośno było już o Jego nauczaniu, o niedawnym wskrzeszeniu Łazarza i innych cudach, wielu szło za Nim lub witało Go po drodze. „Ogromny tłum” kładł swe szaty przed Nim, „inni obcinali gałązki z drzew i ścielili na drodze”. Witano Go jak króla, proroka, Mesjasza. On jednak przybywał nie w charakterze zwycięzcy, nie na rydwanie czy w zbrojnym zaprzęgu, ale jako władca skromny i „łagodny, siedzący na osiołku”.
Niedziela Palmowa upamiętnia to uroczyste przybycie Jezusa do Jerozolimy na kilka dni przed świętem Paschy i kilka dni przed Jego Męką. Dziś dołączamy do owego ogromnego tłumu, który idzie za Jezusem, wielbi Go radosnymi okrzykami i śpiewem, wyznając w ten sposób swoją wiarę. Dziś błogosławimy i niesiemy w rękach palmy albo inne gałązki czy kwiaty: w tradycji ormiańskiej i polskiej są to często gałązki wierzby, które mają takie same znaczenie jak palmy, wyrażając cześć dla Przybywającego w imię Pańskie, ale także wiarę w Niego.
W liturgii ormiańskiej rzadziej używa się nazwy Niedziela Palmowa (Armavenyac Kiraki), częściej Niedziela Kwietna (Ծաղկազարդ, Caghkazard, dosłownie: Udekorowana kwiatami, ukwiecona, kwietna). Także w polskiej tradycji kiedyś nazwano ją Niedzielą Kwietną – nie dlatego, że zwykle przypada w czasie gdy pojawiają się pierwsze kwiaty, ale że wtedy błogosławiono zielone, świeżo rozkwitłe gałązki ku czci Jezusa.
Uroczyste przybycie Pana do Jerozolimy, poprzedzone wskrzeszeniem Łazarza, przygotowuje do męki oczekującej Chrystusa, ale jest także zapowiedzią radości wielkanocnej. Jak w życiu, tak i w liturgii radość przeplata się z powagą, krzyż łączy się z chwałą.

W Kościele ormiańskim w Niedzielę Palmową błogosławi się dzieci – na pamiątkę dzieci jerozolimskich, które podczas wjazdu Jezusa do Jerozolimy szczerze i radośnie witały Chrystusa wołając: „Hosanna Synowi Dawidowi”. Na Zachodzie słynna jest antyfona na Niedzielę Palmową Púeri Hebraeorum: „Dzieci Hebrajczyków wyszły na powitanie Pana, wołając: Hosanna na wysokości”.

» List do Filipian 4, 4-7, Ewangelia wg św. Mateusza (21, 1-17)

ks. prof.Józef Naumowicz, 2017,
duszpasterz ormiańskokatolickiej parafii centralnej
oraz parafii południowej, 
 

Wskrzeszenie Łazarza
Hiszatak Ghazaru harutianyn - Յիշատակ Ղազարու յարութեան

W liturgii ormiańskiej ważnym momentem jest sobota przed Niedzielą Palmową – to Sobota św. Łazarza upamiętniająca wskrzeszenie Łazarza jako zapowiedzi Zmartwychwstania. Nieszpory w tę sobotę rozpoczynają się od obrzędu „otwarcia drzwi” (Դռնբացեք - dyrnbacek) - to symbol otwarcia dla nas bram nieba, jak wyraża to dialog kapłana stojącego przed zamkniętymi drzwiami kościoła z kantorem wewnątrz świątyni. W niektórych parafiach ormiańskich obrzęd „otwarcia drzwi” odbywa się nie na początku sobotnich nieszporów, ale na początku liturgii Niedzieli Palmowej. W każdym razie, od nieszporów Soboty św. Łazarza zasłona ołtarzowa zakrywająca ołtarz przez cały Wielki Post, zostaje odsłonięta i odtąd jest używana podczas litugii jak w ciągu roku.

Sobota św. Łazarza to w liturgicznym kalendarzu ormiańskim 41. dzień Wielkiego Postu. Stąd ona kończy 40-dniowy okres wielkopostny.

ks. prof. Józef Naumowicz, 2019

15 lat temu, 2 kwietnia 2005 roku, Polska zatrzymała się na moment. Dokładnie o 21.37 Stolica Apostolska wydała komunikat: Ojciec Święty powrócił do domu Ojca. Dziś przypada 15. rocznica śmierci św. Jana Pawła II.

Papież Franciszek wspomniał o niej w środę, 1 kwietnia, podczas audiencji generalnej, która podobnie jak w ostatnich tygodniach w związku z pandemią, odbyła się bez udziału wiernych. Zwracając się do Polaków, powiedział między innymi: "W tych trudnych dniach, które przeżywamy, zachęcam was do zawierzenia siebie Bożemu Miłosierdziu i wstawiennictwu świętego Jana Pawła II w przededniu 15. rocznicy jego śmierci".

Jan Paweł II kierował Kościołem blisko 27 lat, po tym, jak 16 października 1978 r. konklawe wybrało na papieża kardynała Karola Wojtyłę. Tego dnia o godzinie 18.17 zgromadzeni na placu św. Piotra w Rzymie ujrzeli smugę białego dymu z kaplicy Sykstyńskiej.

Jego przesłanie odzwierciedlały słowa wypowiedziane na początku misji: „Nie lękajcie się, otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi, otwórzcie drzwi jego zbawczej władzy”.

Jan Paweł II zmarł w sobotę, 2 kwietnia 2005 r. (w wigilię Niedzieli Miłosierdzia Bożego) o godzinie 21:37, mając prawie 85 lat, 59 i pół roku kapłaństwa, 27 i prawie pół roku pontyfikatu. Jan Paweł II przeszedł w nocy 30 marca ciężki zawał, ale po reanimacji odmówił przewiezienia do kliniki Gemelli i zmarł w swoim łóżku na Watykanie. Pontyfikat tego 264. następcy św. Piotra trwał 26 lat 5 miesięcy i 16 dni i był trzecim co do długości w historii papiestwa - po św. Piotrze i Piusie IX. Na datę liturgicznego wspomnienia św. Jana Pawła II wybrano 22 października - rocznicę uroczystej inauguracji pontyfikatu. Jego śmierć, jako głowy Kościoła katolickiego została ogłoszona publicznie, a informacja o niej natychmiast przekazana mediom. Był to ogromny szok dla wiernych.

Pogrzeb Jana Pawła II odbył się w Watykanie w piątek 8 kwietnia 2005, sześć dni po śmierci papieża. Prostą trumnę z drewna cyprysowego ustawiono na pl. Świętego Piotra. Mszy świętej koncelebrowanej przez 140 kardynałów oraz patriarchów katolickich Kościołów wschodnich przewodniczył kardynał Joseph Ratzinger, który jedenaście dni później został wybrany na papieża przyjmując imię  Benedykta XVI.

Pogrzeb był jednym z największych zgromadzeń chrześcijan w historii świata.  Szacuje się, że w nabożeństwie żałobnym brało udział ponad 200 prezydentów i premierów, a także przedstawiciele różnych religii światowych, w tym duchowni islamscy i żydowscy, łącznie ponad 300 tyś. osób, a w całym Rzymie na placach i skwerach 5 milionów, w tym ok. 1,5 mln pielgrzymów z Polski. Ponadto w wielu krajach świata odbyły się lokalne uroczystości żałobne.

» artykuł na stronie ekai.pl

Arcybiskup ormiańskokatolicki, męczennik, błogosławiony Kościoła katolickiego. 

Urodził się 19 kwietnia 1869 r. w Mardin na terenie Imperium Osmańskiego. Wychował się katolickiej rodzinie pochodzenia ormiańskiego. Był czwartym z ośmiorga dzieci. Na chrzcie otrzymał imię Choukrallah. Od najmłodszych lat pragnął zostać kapłanem. Kształcił się w klasztorze Matki Bożej w Bzommar w Libanie. Święcenia kapłańskie w obrządku ormiańskokatolickim przyjął w uroczystość Bożego Ciała w 1896 r. W dniu święceń za szczególnego patrona obrał sobie św. Ignacego z Antiochii. Od tego momentu posługiwał się imieniem świętego patrona. Jako kapłan ormiańskokatolicki pracował duszpastersko najpierw w Bzommarze, następnie w Aleksandrii w Egipcie. We wrześniu 1901 r. został mianowany wikariuszem patriarchy i przeniesiony do Kairu. Następnie przez blisko rok był sekretarzem patriarchy Konstantynopola. Po rezygnacji z urzędu ormiańskokatolickiego arcybiskupa Mardin, został jego następcą. Sakrę biskupią przyjął 22 października 1911 r. w Rzymie, podczas odbywającego się synodu katolickich biskupów ormiańskich. Powrócił do diecezji i z gorliwością pełnił swoją posługę biskupią.

» Bł. Ignacy Maloyan - pełny tekst
(za kalendarzem FKiDOP 2020 - w j. polskim i ormiańskim) 


6. ROZWAŻANIE WIELKOPOSTNE, ks. prof. Józef Naumowicz

Niedziela Przyjścia (Pana) -  Գալստյան կիրակի

W liturgii ormiańskiej ta niedziela przypomina, że Jezus przyjdzie na końcu czasów, wtedy objawi się w chwale jako Pan świata i zapyta nas o naszą miłość. To tzw. powtórne przyjście Pana. Stąd też nazwa: Niedziela Przyjścia (Գալստյան կիրակի - Galstyan Kiraki). Dlaczego taki temat na koniec Wielkiego Postu ? (dziś jest ostatnia niedziela 40-dniowego okresu, który kończy się najbliższą „sobotę Łazarza”, w tym roku 4 kwietnia, potem jest Niedziela Palmowa i Wielki Tydzień).

Dlaczego taki temat dzisiejszej niedzieli? Otóż, ormiański Wielki Post ma bardzo logiczny i przemyślany układ. Na początku przypomina o raju i o jego utracie przez człowieka. Kolejne niedziele przedstawiały drogi powrotu do pierwotnej szczęśliwości i do odnowienia więzi z Bogiem. A ostatnia niedziela wskazuje na koniec świata, kiedy Chrystus przyjdzie w swej chwale. Taki jest bieg świata i taki jest złoty łańcuch Wielkiego Postu. Wszystko zaczyna się od Boga, wszystko do Niego zmierza i w Nim znajduje spełnienie.
Ale to wszystko przeżywamy, rozważając pierwsze przyjście Jezusa Chrystusa. Rozważamy zwłaszcza Jego mękę i zmartwychwstanie, które dały nam nową szansę na zbawienie i otworzyły na nowo drogę do raju. W pierwszym przyjściu Chrystus objawił się jako uniżony, pokorny i cierpiący Sługa, ukryty za zasłoną człowieczeństwa, na końcu czasów objawia się jako pełen chwały Pan świata. Wtedy stanie się jasne, że On jest naszym wiecznym Królem. Wtedy także stanie się jawne, ile dobra i miłości było w naszym życiu.
Dzisiaj Ewangelia mówi nam, że najważniejsza jest miłość Boga i drugiego człowieka. Chociaż w życiu mamy wiele zasad, praw, obowiązków, przepisów, także Wielki Post przypomina o wielu z nich, jak potrzeba wstrzemięźliwości, modlitwy i czynienia dobra - jałmużny. Ale to wszystko nabiera wartości, jeśli przenika je miłość, jeśli wypływa z miłości i jest jej wyrazem. I co ważne: miłość Boga i miłość drugiego człowieka są nierozdzielne. To jedno przykazanie, najważniejsze.
W innych obrządkach na początku Wielkiego Postu czyta się Ewangelię o tym, jak Jezus przemienił się na Górze Tabor i odsłonił apostołom rąbek swojej chwały. W ten sposób Jezus umacniał apostołów przed swoją Meką, ale też pokazywał im właściwy cel Krzyża i właściwą drogę do chwały. Podobnie ta niedziela ormiańska ma nie tylko przypomnieć, że kiedyś na końcu naszego życia i naszego świata staniemy przed miłosiernym Sędzią, ale też, że zmierzamy do chwały, do raju i do życia z Bogiem w chwale, do Tego, który jest Panem dziejów.
Niedziela Przyjścia przygotowuje następną niedzielę, Niedzielę Palmową, która jest świętowaniem chwalebnego wejścia naszego Pana do Jerozolimy i która rozpoczyna Wielki Tydzień.

ks. prof.Józef Naumowicz, 2017,
duszpasterza ormiańskokatolickiej parafii centralnej
oraz parafii południowej, 

» Ewangelia wg św. Mateusza (22, 34 – 23, 12)

 

Przekażmy Jezusowi nasze lęki, by to On je pokonał.

„Pośród izolacji, w której cierpimy z powodu braku uczuć i spotkań, doświadczając braku wielu rzeczy, po raz kolejny posłuchajmy nowiny, która nas zbawia: On zmartwychwstał i nam towarzyszy” – powiedział Papież Franciszek podczas wieczornej homilii w ramach nabożeństwa Słowa Bożego, poprzedzającego udzielenie błogosławieństwa Urbi et Orbi oraz odpustu zupełnego. Papież samotnie modlił się na placu św. Piotra o ustanie zarazy koronawirusa. Poprzez media miliony chrześcijan na całym świecie modliło się razem z Ojcem Świętym. Franciszek zaprosił do odczytania obecnego trudnego czasu w świetle Ewangelii opowiadającej o burzy na jeziorze (Mk 4, 35-41).
Papież Franciszek adorował krzyż. Modlił się przed Najświętszym Sakramentem o zakończenie pandemii.
Przed Bazyliką św. Piotra wystawiony był obraz Maryi – Ocalenie Ludu Rzymskiego oraz krzyż z kościoła św. Marcelego. To przed tymi wizerunkami rzymianie modlili się o ustanie epidemii i zostali wysłuchani. Papież adorował krzyż, modlił się przed Najświętszym Sakramentem. Udzielił wiernym błogosławieństwa „Urbi et Orbi”.
» cały artykuł na stronie ww.vaticannews.va
 



Kim jesteśmy?
Jesteśmy Katolickim Kościołem Wschodnim, pełnoprawnym członem Kościoła Katolickiego, uznającym władzę i autorytet Biskupa Rzymu. Wyróżnia nas starożytny obrządek ormiański.

czytaj więcej
Obrządek ormiański
Obrządek ormiański wywodzi się z Armenii, z tradycji św. Bazylego. Uformowany przez św. Grzegorza Oświeciciela. Charakterystycznym wyróżnikiem jest język liturgiczny - grabar czyli język staroormiański.
czytaj więcej