Upamiętnienie ks. Samuela Manugiewicza (1871 – 1856)
Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, która przygotowywała publikację o senatorach okresu międzywojennego, zwróciła się w 2012 roku do Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich o zweryfikowanie i uzupełnienie zebranego materiału, dotyczącego m.in. ks. Samuela Manugiewicza, senatora w latach 1928 - 1930. Wówczas pojawiły się wiadomości nie funkcjonujące w popularno-naukowym obiegu piśmienniczym. Marian Paradowski, którego rodzina nie ekspatriowała się z Kut zaraz po wojnie, przekazał informację o aktywności duszpasterskiej Kapłana po 1947 roku, czyli po roku, w którym Sowieci zamknęli kościół ormiańskokatolicki i zamienili go na magazyn. Ksiądz Samuel odprawiał Msze św. w swoim mieszkaniu na probostwie – wspomina M. Paradowski – w absolutnej konspiracji. Nieliczna grupa wiernych wchodziła wieczorem do budynku tylnym wejściem. Dramatyzmu sytuacji dodawał fakt, że przednie pmieszczenia budynku zaanektowała ówczesna władza na urzędowe biura. Każdy z nas, uczestników modlitewnych zgromadzeń, bardzo – ale to bardzo – pilnował się, aby nie zdradzić się jakimś nieostrożnym gestem, bo dekonspiracja mogła przynieść tragiczne skutki.
Wspomnienie z tamtego czasu uzupełniła w 2016 roku Janina Moskaluk z d. Paradowska: Ksiądz prowadził tajne nauczanie i religię, przygotowywał dzieci i młodzież do Komunii św., udzielał ślubów oraz prowadził pogrzeby […] Za różne posługi, jak pamiętam, nigdy nie brał pieniędzy […] Ksiądz organizował spotkania i Msze w wielkiej tajemnicy. Kościół polski też był zamknięty. Udział w tym brały nieliczne grupy osób (15 – 20). Wchodziło się do skromnego mieszkania pojedynczo, aby nie wzbudzać podejrzeń. Był tam mały ołtarz, ludzie stali i słuchali także różnych wiadomości i komunikatów ze świata; śpiewu nie było. Było to niebezpieczne także dla księdza i dla nas Polaków i Ormian, ale dawało trochę radości i zabawy oraz wiary, że kiedyś i nam będzie lepiej.
Na sześćdziesiąt lat kapłaństwa ks. Manugiewicza, dziewięć ostatnich lat duszpasterzowania trwało w konspiracji.
W ubiegłym roku Czytelnik portalu www.wiki.ormianie.pl nadesłał fragment z treści hasła Kuty w „Encyklopedii wspólnot żydowskich”, wydanej przez Yad Vashem w Jerozolimie: Wiosną 1942 do Kut dotarła informacja o masowej eksterminacji Żydów w okolicy oraz likwidacji wszystkich żydowskich wspólnot. Kuccy Żydzi zaczęli budować schronienia w mieście i lasach. Pojedyncze osoby i grupy starały się uciec do Rumunii, ale tylko nielicznym się udało. Ukraińscy chłopi atakowali uciekinierów zmierzających do granicy. Jak już było powiedziane wcześniej, większość lokalnej społeczności miała nieprzyjazne nastawianie do Żydów. Inny był stosunek do Żydów ormiańskiego księdza S. Manugiewicza (inaczej niż księża ukraińscy) – głosił na kazaniach, że Żydom powinno się pomagać, przekazywać jedzenie. Sam ksiądz ukrywał kilku Żydów. http://www.jewishgen.org/yizkor/pinkas_poland/pol2_00460.html
Kilka lat pracy zajęło Zbigniewowi Manugiewiczowi (wnuk kuckiego małżeństwa Samuela Manugiewicza i Anny z Agopsowiczów) opracowanie drzewa genealogicznego ks. Manugiewicza. Na szczycie jest małżeństwo Samuel Manug Manugiewicz de Angereanc (ok. 1710, ?) i Catharina, Anna (1724, 17840), którzy w owym czasie zamieszkiwali w Kutach w domu pod numerem 350.
Treść Tablicy Pamięci została opracowana na podstawie noty ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego, zamieszczonej w „Słowniku biograficznym duchownych ormiańskich w Polsce”, uzupełniona o powyższe informacje. Tablica została umieszczona w kościele św. Judy Tadeusza i św. Antoniego Padewskiego w Obornikach Śląskich, a poświęcona – 26 grudnia 2016 roku w czasie uroczystej Mszy św. koncelebrowanej przez księdza proboszcza Jacka Wawrzyniaka SDS i księdza Jerzego Lazarka. Mimo wcześniejszej deklaracji, nie dotarł ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, ale był z nami w łączności duchowej i modlitewnej, co wyraźnie podkreślił ksiądz Wawrzyniak. Nadesłał również do odczytania obszerniejszą informację o ks. Manugiewiczu, w intencji którego – w 60 rocznicę śmierci – była sprawowana ta Msza św.
Zgromadzeni w kościele wierni wysłuchali również koncertu muzycznego w wykonaniu Anny Przytuleckiej (pianino elektryczne), Georga Sayegha (skrzypce), Arama Sayegha (gitara). Koncert przygotował prof. Ara Sayegh. Wykonane zostały kolędy Ormian polskich, kolędy ormiańskie, szarakany z liturgii ormiańskiej oraz kolędy polskie.
Oprawę graficzną wykonała Elżbieta Łysakowska.
Tablicę ufundowali potomkowie od Jakóba Manugiewicza.
Romana Obrocka